‘De subsidieronde wordt een bloedbad’

Ingediend op januari 2nd, 2012 door bartcaron

Vlaams Parlementslid Bart Caron (Groen!) pleit voor een krachtdadiger cultuurbeleid

Weg met het clichébeeld van de kunstenaar die aan het subsidie-infuus hangt. In het boek Niet de kers op de taart legt Bart Caron, cultuurexpert voor Groen! en voormalig kabinetschef van Bert Anciaux, haarfijn uit waarom Vlaanderen een krachtdadig cultuurbeleid verdient. ‘Kunst is zowat het enige wat Vlaanderen de wereld te bieden heeft.’

Bart Caron was het beu. Beu om steeds weer te moeten horen dat “kunstenaars wel toffe peren zijn, maar of we ze echt moeten onderhouden met belastinggeld?” Of nog: “Dat ze misschien moeten uitkijken naar een echte job.” Daarom schreef hij een boek. In Niet de kers op de taart legt hij uit waarom een goed cultuurbeleid geen luxe, maar een noodzaak is. En dat doet hij met vuur en passie. Koppig vecht hij tegen clichés en vooroordelen, ook binnen zijn eigen biotoop: de politiek. “Een politicus die zich bezighoudt met cultuur is een marginaal, hé”, zegt hij. “Toch blijf ik voor cultuur vechten. Ik ben bang voor het neoliberalisme dat zo wild rond zich heen grijpt in onze politiek en samenleving. Noem mij een oude idealist, maar ik verfoei de tendens om alles aan zijn nuttigheidswaarde af te toetsen. “Het is zeer de vraag of de partijen die nu opgang maken, het cultuurbeleid dat in Vlaanderen tot een hausse in de kunsten heeft geleid en een maatschappelijk draagvlak voor cultuur heeft gecreëerd, zullen voortzetten.”

Gaat het niet verder dan partijpolitiek? Een debat over cultuur lijkt niemand in de Wetstraat nog te interesseren.
Caron: “Dat is niet zo nieuw. De politieke wereld is altijd al matig geïnteresseerd geweest in cultuur. Behalve dan als het over de grote successen ging. Als een film een buitenlandse prijs krijgt of Anne Teresa De Keersmaecker op het Theaterfestival van Avignon wordt uitgenodigd, dan zijn de Kris Peetersen van deze wereld daar. “Cultuur is voor de politiek altijd een marginaal verhaal geweest, terwijl kunst zowat het enige is wat Vlaanderen de wereld te bieden heeft. Ik overdrijf, maar toch. Wat hebben wij ooit uitgedragen? Onze schilderkunst, onze dans, onze muziek, ons theater. Als je dan toch iets typisch Vlaams wil hebben, behalve een internetextentie, neem dan toch onze kunst!”

De vraag is: waar eindigt de verantwoordelijkheid van de overheid en waar begint die van de kunstinstellingen en kunstenaars zelf. Is de wil binnen de sector wel groot genoeg om zelf middelen uit de markt te halen?
“Ik kan u verzekeren: de wil is groot. De meeste organisaties doen grote inspanningen om middelen uit de markt te halen. Van ticketverkoop over sponsoring tot mecenaat. Ik ben de voorzitter van het kunstencentrum Vrijstaat O. in Oostende. Wij halen meer dan de helft van onze middelen zelf op. “Maar er zijn inderdaad een paar instellingen die routineus op subsidies voortbestaan. Zij maken echter nog geen kwart van het culturele veld uit. Bovendien: waarom zoeken de meeste instellingen zo bedrijvig naar extra middelen? Niet om meer te verdienen, maar om interessantere dingen te kunnen maken! Noem mij eens andere sectoren uit de samenleving waar dat zo is. “Mijn verhaal is simpel: de overheid moet daar tussenkomen waar de markt dat niet kan. Anders zouden we te veel zinvolle kunst moeten missen.”

In uw boek bent u opvallend streng voor de culturele centra en bibliotheken. ‘Koning middelmaat regeert’, schrijft u.
“We hebben er ons zo makkelijk vanaf gemaakt. We hebben overal gebouwen neergepoot en boekenrekken gevuld, maar de programmering en educatie hebben we verwaarloosd. Het gevolg is dat de culturele centra massaal comedy en andere populaire genres programmeren en te weinig kiezen voor wat artistiek hoogstaander is. Dat mag, maar mag het ook iets meer zijn? Wat is er mis mee je reguliere publiek uit te dagen? Een beetje volksverheffing, waarom niet?”

U breekt ook een lans voor cultuurparticipatie. Hoe komt het dat dat zo’n vies woord is geworden?
“Perceptie. Men heeft de figuur van Bert Anciaux te snel weggezet als een volks figuur die weinig op had met de hoge kunsten. Een paar slip of the tongues(Anciaux noemde ‘De avonden’ van Gerard Reve ooit ‘De nachten’, ST) hebben dat beeld alleen maar versterkt. Wellicht hebben we het ook niet altijd goed uitgelegd. Daardoor ontstond het beeld dat cultuurparticipatie lijnrecht tegenover artistieke kwaliteit staat. Absolute nonsens, maar het stigma was er.”

U pleit voor een betere subsidiëring voor minder spelers. Bert Anciaux is het daar in zijn nawoord op uw boek grondig mee oneens.
“Net als Bert wil ook ik graag duizend bloemen laten bloeien. Laat iedereen maar subsidies vragen! Ik vind het een prachtig idee. Tot je naar de komende subsidieronde kijkt. Er zijn 275 kunstorganisaties die een dossier indienden en die vragen 39 miljoen meer dan in de vorige ronde werd toegekend. Dan kun je dromen en hen allemaal middelen geven. Er zal een fantastisch aanbod zijn voor halflege zalen. We moeten helaas vaststellen dat onze samenleving geen duizend bloemen wil. In het beste geval vijfhonderd misschien.
“Als overheid kun je het dan hard spelen en driekwart van de aanvragen de vuilnisbak inkieperen. Of je kan vooraf vastleggen welk cultuurlandschap je wil. Ik pleit voor zo’n inhoudelijk kader waarbij vooraf uitgetekend wordt hoeveel en welke theatergezelschappen je wil, hoeveel symfonische orkesten, … . Dan zul je zien dat al die bloemen naar elkaar toe groeien. Organisaties en spelers zullen als vanzelf gaan samenwerken.”

Minister Schauvliege werkt niet met zo’n inhoudelijk kader.
“En dat is meteen mijn grootste verwijt aan haar adres. Anciaux stelde tenminste prioriteiten. Maar wat doet minister Schauvliege? Abstracte aandachtspunten formuleren voor de commissies die de subsidiedossiers beoordelen. Ik vind dat tjeverig. Dan vraag je toch om een machtsstrijd binnen de beoordelingscommissies? “Het is niet aan de overheid om artistieke oordelen te vellen. Maar zij moet wel een een algemeen schema aanreiken dat de commissies als leidraad kunnen gebruiken. Schauvliege laat de commissies haar vuile was doen. Ik vind dat een minister van Cultuur keuzes moet durven maken – maar dan geen keuzes à la ‘Ik wil meer repertoiretheater’, maar meer abstracte keuzes, die orde scheppen in de chaos.”

Wat wordt de uitkomst van de nieuwe subsidieronde?
“Het wordt een bloedbad. Daarom steun ik Joke Schauvliege in het zoeken naar extra middelen voor de projectsubsidies. Die heeft ze beloofd, maar ze vindt geen geld. De begroting staat dan ook onder grote druk. Maar koste wat kost moet vermeden worden dat ze de middelen uit de pot voor de structurele subsidies moet halen.”

Toch vreemd dat de sector nauwelijks reageert. ‘Hang de ambetanterik uit’, maande cultuursocioloog Pascal Gielen bij de opening van het Theaterfestival, maar zijn oproep lijkt in dovemansoren te zijn gevallen.
“Ik sta er zelf ook van te kijken. Aan al wie roept dat kunst en cultuur een linkse hobby is, kijk eens wat een brave mensen het allemaal geworden zijn! De angst regeert. Door de besparingen is er een ‘elk voor zichzelf’-mentaliteit ontstaan. Pijnlijk om vast te stellen dat niemand openlijk een vuist maakt, zeker omdat ik vele spelers in het culturele veld ken en weet hoe gedreven ze eigenlijk zijn.”

SARAH THEERLYNCK
© 2012 De Persgroep Publishing