Kunstenaars bouwen op, De Wever en rector Waer breken liever af …

Ingediend op december 29th, 2012 door bartcaron

Ik vind dat het opiniestuk van Bart de Wever in De Standaard met haken en ogen aan elkaar hangt. “Refereren naar Max Weber, Nietzsche, Hoffman of Wagner staat chique, maar het is geen garantie op een artikel met een grote samenhang. Bij zo’n stuk geldt als eerste regel: houd cultuur en kunst aub uit elkaar, en vermeng dat vervolgens niet nog verder met kunst- en cultuurbeleid. Ook inhoudelijk kunnen we veel vragen stellen bij het stuk. “Welk belang heeft de N-VA om de kunstwereld zo te schofferen? Onder de intellectualistische woordenkramerij schuilt een verderfelijke boodschap, namelijk dat het niet kan dat kunstenaars hun eigen ding doen, geen verantwoording willen afleggen aan de samenleving en in een ivoren toren leven.”

Begaat De Wever een strategische blunder? Geen mens die gelooft dat hij dat opiniestuk zelf heeft geschreven. Het is gewoon zijn taal niet. Hij bevestigt het cliché. Waarom? Omdat het nu eenmaal goed staat de kunstenaars te beladen met alle zonden Israëls? Waar wint hij hier een prijs mee? Waarom de kunstenwereld tegen zich in het harnas jagen? Populisme, dat lijkt me de enige mogelijke uitleg.

Dat hij de reactie van filosoof Lieven De Cauter aangrijpt om zijn ‘baas’, Mark Waer, rector van de KU Leuven, te appeleren is helemaal bizar. Het verwondert De Wever dat een academicus dergelijke taal gebruikt – in een polemisch stukje – en vraagt Waer eigenlijk hiertegen op te treden. Heeft Bart De Wever nood aan gezagsargumenten? Triest. En Waer trapt in de val door te stellen dat het taalgebruik van De Cauter onaanvaardbaar is. Wel, mijnheer Waer, stellen dat er niet alleen zoiets is academische vrijheid, maar ook academische terughoudendheid, is een expliciete reprimande uitspreken. Dat een rector zich zo politiek laat gebruiken, is zelden vertoond. Lieven De Cauter mag al blij zijn dat zijn reactie niet over genetisch gemanipuleerde gewassen gaat of hij mocht zijn biezen pakken. Niet alleen de kunsten mogen van de Wever hun autonomie inleveren, ook de wetenschap (en hun beoefenaars) mogen dat in vervolg doen, zo begrijp ik Mark Waer. Uw huig naar de wind zetten, heet zoiets. In de richting van nieuwe machtshebbers?

En ten gerieve van Bart De Wever zelf dan, deze gedachten. Krijgt kunst dan geen hoge waardering in de samenleving? Kijk eens naar de zorg voor kunstwerken, zeker voor de topstukken uit de kunstgeschiedenis. Geen mens zou pleiten voor de afbraak van de Acropolis om te plaats te maken voor een appartementsgebouw, voor de afbraak van het Colosseum in Rome om plaats te maken voor een parkeergebouw? Hoe actueler kunst is, hoe meer die omstreden is. Dat is van alle tijden. Zo dateert de erkenning van architectuur van bij- voorbeeld Renaat Braem van recente tijden. Actuele kunst heeft tijd nodig om al dan tot de canon te behoren, en tijdens dat proces is er nood aan meningsverschil.

Maar misschien kon Bart De Wever ook teruggrijpen naar een Vlaams decreet? De memorie van toelichting van het Kunstendecreet geeft meteen aan waarom de kunsten zo belangrijk zijn. ‘In onze samenleving nemen kunsten(aars) een uitzonderlijke plaats in. Op de meeste uiteenlopende wijzen geven ze vorm aan een hoogst persoonlijke perceptie van (aspecten van) het leven. Juist in die benadering schuilt vaak de universele kracht van hun boodschap. Ondanks dat vaak hoogst persoonlijke karakter van hun werk houden de kunsten(aars) de wereld een spiegel voor. Door hun creatieve kijk, interpretatie en inzicht, door een anders omgaan met de werkelijkheid geven de kunsten(aars) ons een ander beeld op wat wij als werkelijkheid ervaren.’
Het kunstwerk is als het ware een voertuig waarmee de mens over verkenning, ontdekking en avontuur kan, het biedt ook een inkijk in de innerlijke wereld en kan een oplossing bieden als uitlaatklep of klankbord voor opgekropte gevoelens, onvervulde wensen of onbenoembare gedachten. Zo slaat kunst mogelijk een brug tussen een innerlijke wereld en de buitenwereld. Allemaal niet nodig mijnheer De Wever?

Zijn kunstenaars ‘omkoopbare hovelingen’, en dus nooit autonoom omdat ze afhankelijk zijn van wie bereid is ze te financieren? Niet waar. Vandaag steunt de overheid wel de kunstenaar, maar blijft ze op afstand. Het is in de (post)moderne tijden een ongeschreven wet geworden, maar ook een bewijs van een volwassen cultuurbeleid, dat de politiek zich niet mengt in de inhoud van het artistieke gebeuren. Kunst is trouwens vaak kritisch voor de heersende orde. Het behoort bij haar wezen, bij de drang om dingen en gebeurtenissen te bevragen en te onderzoeken.

Of schuilt de adder onder ander gras? Autonome kunst is vaak kritische kunst. Mag kunst alleen verstrooien of behagen? Braafjes en ongevaarlijk. Of mag kunst ook onze gedachten en meningen in opperste verwarring proberen te brengen? Mag kunst, al dan niet gewild, een engagement uitdragen? Met een boutade kun je zeggen dat een samenleving die zijn kunstenaars vrije baan geeft, en die bij wijze van spreken zelf de kritiek op het eigen bewind subsidieert, blijk geeft van haar hoge graad van beschaving. Is

Afbreken is de ondersteuning van de kunsten niet afhankelijk maken van maatschappelijke effecten en van bepaalde cultuurpolitieke idealen.

Ik formuleer een uitgebreide kritiek op mijn website (bartcaron.local).