Musea en erfgoedbeleid van Kortrijk

Ingediend op september 10th, 2013 door bartcaron

Incroyable mais vrais. De stad Kortrijk zal het Broelmuseum sluiten en het gebouw verkopen, of liever in erfpacht. En het Erfgoedhuis wordt te huur gezet.
We kregen wel een toelichting op de raadscommissie over dit dossier. De schijn werd gewekt dat er gewerkt wordt aan een ambitieus beleid, maar dat kopt dat wel? Het Vlasmuseum wordt vernieuwd, en dat is goed, maar dat werd al enkele jaren geleden beslist. En een het erfgoeddepot is een uitloper van Vlaams beleid dat met de steun van de provincie wordt gerealiseerd. Het vernieuwde museum 1302 is wel een nieuw verhaal. Maar dat zal nog enkele jaren vergen. En hoe ambitieus is het in werkelijkheid?

Dat het Broelmuseum als stadsmuseum een nieuwe aanpak nodig had, daar zijn vele mensen het mee eens.
De collectie van het Broelmuseum is een boeiend maar vooral onduidelijk amalgaan, die niet ‘als vanzelf’ in te passen valt in de voorgestelde vernieuwing van ‘Kortrijk 1302’. Inderdaad, veel zal in het depot blijven. Daarom lijkt het ons relevanter om vanuit de collectie van het Broelmuseum een sterke nomadische museale werking uit te bouwen die heden en verleden van de stad met elkaar kan verbinden.

De museumgebouwen van het Broelmuseum zullen een andere bestemming krijgen. Hopelijk een publieke. Ik bedoel dat het gebouw door het publiek zou kunnen betreden worden. Het is immers een prachtig gebouw, ook beschermd, dat liefst niet wordt afgesloten wordt.
Liever hadden we gehad dat ze zouden kunnen fungeren als polyvalente tentoonstellingsruimte op het Buda-eiland. De succesrijke tentoonstellingen rond bijv. Kunstwerkstede De Coene bewijzen dat dergelijke aanpak werkt en vele bezoekers aantrekt, ook en vooral van buiten Kortrijk. Het is daarenboven een prachtige gerestaureerde herenwoning met een tuin die als klein stadspark fungeert. Voor de Kortrijkzaan maar ook voor de toeristen dreigt een belangrijke bezienswaardigheid ontoegankelijk te worden. Hopelijk is dat niet zo.
Mogen wij vragen dat de museumtuin en de Orangerie niet worden opgenomen in de erfpachtovereenkomst? Wat ik daarnet aanhaalde ivm een publieke functie, geldt hier nog veel sterker. Deze ‘secret garden’ is vandaag al min of meer een publiek parkje, dat daarenboven een interessante toegang tot de paardenstallen en de Budatoren mogelijk maakt.
Kan ook de Orangerie er buiten worden gehouden? Het is zonder meer een mooi pand, goed gerestaureerd en integraal deel van de tuin. Wij zouden dit graag in stedelijk beheer behouden.

In dezelfde beslissing wordt de Budafabriek met de paardenstallen aangeduid als kunsthalle. Klinkt ambitieus. Dat vereist bijkomende ingrepen in het gebouw, klimatisatie enz.
De link met Buda Fabriek is bij het haar getrokken. Het gaat in tegen het profiel dat Buda Fabriek initiële wil ontwikkelen. De typologie ‘kunsthalle’ gaat in deze niet op. Naar mijn mening is Buda Fabriek een plaats waar kunst, economie, wetenschap en samenleving in elkaar grijpen, dat overstijgt een museale werking.

Mag ik even op het concept ingaan dat de schepen presenteerde.
Ik zie dat het ‘museum aan de Leie’ en ‘Kortrijk 1302’ beide een focus hebben op de geschiedenis van de stad, beide met een eigen invalshoek, maar het gevaar voor overlapping is reëel. Merk op dat ‘museum aan de Leie’ een echo is van het MAS/STAM/stadsmus/…, die de geschiedenis vertellen van hun stad, en dus eerder alluderen aan de voorgestelde vernieuwing van ‘Kortrijk 1302’. Er zit dus ruis op wat men hier wil. Wat ‘museum aan de leie’ zal zijn, daar kan iedereen zich wellicht een beeld van vormen. Wat ‘Kortrijk 1302’ nu is, ook, waar wat wordt het binnenkort? Eerlijk, ik denk dat het niet zo gemakkelijk is om daar een stevig museaal dossier uit te krijgen. Momenteel valt er nergens een visiedocument te bespeuren.
Mogen we ook open dat de conceptualisatie van het nieuwe museaal concept (insteken, thema’s…) tot stand komt via een participatief proces waarin alle Kortrijkzanen betrokken worden?

De schepen en de burgemeester verwezen tijdens de raadscommissie naar een aantal rapporten. Ik wil daar eerst even bij stilstaan.

Prof. Guido Debrandere schreef in zijn audit over de Kortrijkse musea (2007) het volgende voorstel tot hervorming. Hij opteert voor drie erkende stedelijke musea die overkoepeld worden door één vzw:
Broelmuseum: educatief geörienteerd museum voor beeldende kunsten (16de tot 21ste eeuw);
Vlasmuseum: over 20 eeuwen vlas, met zonder typische kant- en linnenbenadering.
Het 11 juli-museum voor cultuur en identiteit: verhaal van 11 juli en presentatie van andere ‘gevallen’ waar de actuele betekenis van de relatie tussen identiteit en subcultuur wordt aangetoond. Over hele gebouwencomplex (dormitorium) en uit te breiden met Gravenkapel en ontwijde O.L.V.-kerk.

Intendant Wim Van Severen, die zich baseerde op het rapport van Jan Callebaut, koos in zijn rapport (2012) uitdrukkelijk voor een nieuw Vlasmuseum.

Voor het Broelmuseum koos Van Severen als volgt:
• Kunst blijft centraal staan in het Broelmuseum
• ‘Kunst uit regio Kortrijk’ is onvoldoende als trigger, maar is wel het gemeenschappelijke aan de collectie beeldende en toegepaste kunst, die helaas niet voldoende onderscheidend is.
• ‘Broel’ blijft niettemin een museum; een ‘kunsthal’ zonder collectie is geen optie.
• Het Broelmuseum is binnen de Budaconstellatie de enige speler die geldt als ‘geheugen van het eiland’. Dat impliceert het conserveren van de actuele creatie voor de toekomst en op die manier gaandeweg de opbouw van een veel relevantere collectie.
• Er zijn sterke collectioneurs in regio (zowel vroeger als nu); wij laten hen de dialoog aangaan van hùn collectie met die van het museum.
• De traditionele historische opbouw van de collectie wordt hoe dan ook verlaten, om plaats te maken voor thematische opbouw met wisselend karakter.
• Het Broelmuseum is de expertisepool en motor van tentoonstellingen rond beeldende kunst binnen de directie cultuur in het algemeen en op het Buda-eiland in het bijzonder.

Over 1302 schreef hij het volgende:
Afzien van erkenning als museum van regionaal belang:
• Inzetten als presentatieplaats voor historisch Kortrijk
• Werk voor scholen / jongeren als prioritair publiek
• Op termijn: werking verruimern naar ‘identiteit’, op een publieksverruimende manier.

Geef toe, dat zijn totaal andere adviezen en voorstellen dan wat het college heeft beslist. Als het college zich deze rapporten gebruikt als verantwoording, dan is dat niet correct, het is zelfs een vorm van wetenschappelijke fraude.

Over naar het Erfgoedhuis. Het is eveneens een prachtig historische gebouw. Dat wordt verhuurd. Nog een troef minder voor Kortrijk. Het huis werd vorig jaar minder gebruikt omdat het Rijksarchief door verbouwingen uitweek. Maar het had een belangrijke functie voor erfgoedverenigingen, was een aanspreekpunt voor verzamelaars, mensen met collecties die er de medewerkers van de Erfgoedcel konden aanspreken. Wat met het rijksarchief, de aanspreekfunctie, faciliteiten voor het verenigingsleven… Hierin lees ik vooral de opportuniteit voor ons pleidooi voor een OC in de binnenstad. Misschien kunnen deze de pacht wel dragen?

Dat de stad Kortrijk teveel eigen gebouwen heeft, is juist. Maar het getuigt van verregaand cynisme, en totaal gebrek aan ambitie op cultureel vlak, om net twee van de mooiste gebouwen, met een culturele invulling, af te stoten.

Daarenboven dreigt de stad Kortrijk nog een pak Vlaamse en provinciale subsidies kwijt te spelen. Het Broelmuseum en de erfgoedcel zijn jaarlijks gesubsidieerd voor zowat 280.000 euro. Heeft de stad dit over het hoofd gezien? Als Vlaams volksvertegenwoordiger vraag ik me af hoeveel zin het nog heeft steden met musea en erfgoedcellen te subsidiëren?

En de stadscoalitie die zo graag pronkt met het raadplegen van de bevolking, heeft dit (uiteraard) verzuimd. Zelfs de bestuurders van de vzw musea vallen compleet uit de lucht. En ook de medewerkers, van wie de toekomst hoogst onzeker is, kregen duidelijk zwijgverbod.

Wat mij het meeste stoort bij deze beslissingen, is dat er wel al beslist is twee mooie stedelijke gebouwen niet meer zelf te gebruiken en een museum te sluiten, maar nog geen enkele visie is uitgetekend over het alternatief. Dat is bijzonder vaag, niet becijferd,..

Daarom deze vragen:

1. Deze operatie zou niet bedoeld zijn om te besparen op de centen voor musea en erfgoed. Welk totaal bedrag denkt de stad te kunnen ophalen uit de verkoop (Broelkaai 4), erfpacht (Broelkaai 6) en verhuring (Erfgoedhuis)? En wordt dit bedrag integraal geïnvesteerd in d erfgoedwerking?

2. De nieuwe bestemming van het huidige museum Broelkaai zou volgens ons best een openbare functie krijgen. Zal die publieke functie deel uitmaken van de prospectie naar mogelijke gebruikers van dat gebouw?

3. Mogen wij vragen dat de museumtuin en de Orangerie niet worden opgenomen in de erfpachtovereenkomst? Wil het college daarover nadenken aub?

4. De burgemeester had het deze zomer in zijn communicatie over het ‘MAS’ van Kortrijk. Dat klinkt zeer ambitieus. Het spreekt voor zich dat zo’n grootschalig project onmogelijk te realiseren is in Kortrijk. Daardoor draait hij eigenlijk een rad voor de ogen van de Kortrijkzanen. Niettemin is een geïntegreerd project (één museum ipv verschillende) wel een interessante optie. Kan de schepen ons iets meer vertellen over de schaal van het aangepaste museum? Er zit behoorlijk veel ruis op dit dossier. Zelfs met het Dormitorium van de Arme Klaren blijft het een bescheiden oppervlakte. Worden alle ruimtes opnieuw ingericht? Komt er nieuwe infrastructuur bij? Zal dat eerder klaar zijn dan de sluiting van het Broelmuseum?

5. Hoe denkt de schepen de integratie van de collectie van het Broelmuseum te realiseren in het nieuwe museum? Ongetwijfeld moet 95% ervan in depot worden opgeborgen. En is er vandaag een aangepast depot?

6. Waarom heeft het college, dat inspraak hoog in het vaandel voert, geen informatiemoment voorzien voor de bestuursorganen van de musea? Vindt zij het normaal dat bestuurders in de krant moeten lezen dat hun museum gesloten wordt?

7. Het erfgoedhuis is vandaag een geheel van ruimtes die door (erfgoed)verenigingen wordt gebruikt. Als dat wegvalt, waar moeten die verenigingen dan terecht komen?

8. Als het dicht gaat, zal de subsidie verdwijnen. Een besparing is dat niet.Is er met de Vlaamse en provinciale overheid gesproken over dit plan? Het Broelmuseum is een erkend museum.

Het antwoord op deze vragen zal toegevoegd worden, zodra het verslag van de gemeenteraad van 9 september binnen is.