Cultuur in het onderwijs als antwoord op schoolmoeheid

Ingediend op januari 30th, 2011 door bartcaron

Deze week vond de Dag van de Cultuureducatie plaats in de Vooruit in Gent. Cultuureducatie? Een avondopleiding voor volwassenen met te veel vrije tijd? Neen, cultuureducatie wil het belang van cultuur in het onderwijsprogramma van onze schoolgaande kinderen onderstrepen en dat van het kleuter tot en met het middelbaar onderwijs.

Onthutsende cijfers bereiken ons over schooluitval bij onze jongeren. 1 op 7 verlaat de school zonder diploma. Ook het aantal jongeren dat totaal gedesillusioneerd verzuimt naar school te komen, neemt toe. De sociale ongelijkheid is torenhoog in Vlaanderen, en onze leerkrachten haken af. Meer cultuur op school kan bijdragen tot de oplossing van een aantal van die problemen waarmee het Vlaamse onderwijs vandaag kampt.

Het concept ‘Brede School’ waarbij kunst en culttuur (maar ook sport en handwerk) meer opgenomen worden in het curriculum en na de schooluren, is een effectief antwoord op de zorgwekkende demotivatie, zowel bij leerkrachten als leerlingen. Een brede school bouwt netwerken uit en werkt samen met academies, culturele centra, met vzw’s en kunstenaars uit de buurt. Er zijn al verschillende proeftuinen geweest, met mooie resultaten. De ministers weten dit maar leggen die mooie resultaten naast zich neer.

Nochtans, niets zo goed voor de motivatie van een kind dat door taal- of leerachterstand op vlak van pure schoolse kennis misschien niet de hoogste toppen scheert, om toch te kunnen uitblinken in creativiteit, in zingen, schilderen, sporten, dansen of bewegen. Niets zo goed voor kansarme kinderen wiens ouders niet het geld hebben om hen na de school naar de teken-, woord- of muziekacademie te brengen, om dan tenminste op school, actief en passief, zich ook op cultureel of sportief vlak te kunnen uitleven.

Ons onderwijs start zeer artistiek, maar raakt in de loop van de jaren die creativiteit kwijt. Het kleuteronderwijs werkt hoofdzakelijk rond en met artistieke vaardigheden: zingen, tekenen, schilderen, bewegen enz., kunstonderwijs zonder dat we het zo noemen. Hoe ongewoner, orgineler, en meer out-of- the box, hoe liever. Hoe kleurrijker en expressiever, hoe meer we ah, oh, en waw roepen als leerkracht, als ouder. Waarom laten we dat dan geleidelijk aan zo goed als helemaal los? Waarom smoren we die creativiteit, dat ongebreideld vrij en fantasierijk denken en het enthousiasme dat daarmee gepaard gaat in de kiem? Het lijkt alsof er, vanaf het eerste leerjaar, plots maar één juist antwoord meer kan zijn op elke vraag: het antwoord dat je achteraan in het boek vindt, en dat je van buiten moet leren…

Het besef van het belang van cultuur en het creatieve voor kinderen is voor sommige kunstenaars al veel langer zo klaar als een klontje. We herinneren ons vurige pleidooien van Marijke Pinoy over kunst met kinderen uit sociale zwakke milieus. Of Gerda Dendooven, die als ze zou kunnen elk kind ’s avond persoonlijk een verhaaltje komt voorlezen. Hun pleidooien zijn onze minister van Onderwijs Smet en minister van Cultuur Schauvliege nu ook ter ore gekomen. Ze schreeuwen het uit in een extra magazine van de Knack: cultuur is goed voor onze jongeren . Mooie woorden, maar vooral woorden die zo hol klinken als de portefeuille die ervoor voorzien wordt. Hoeveel is er op dat vlak al gebeurd? Hoeveel van dat onvolprezen ‘transversaal’, beleidsoverschrijdend werk is er al gedaan? Welke budgetten zijn er om er echt werk van te maken? Helaas werden ook dit jaar geen middelen vrijgemaakt om brede scholen te stimuleren en ze structureel te verankeren.

Kunst is niet makkelijk. Daar zit het verschil met entertainment dat makkelijk te begrijpen is en uiteraard ongevaarlijk is voor de gevestigde orde. Kunst daarentegen bevraagt, onderzoekt, zet mensen aan het denken, doet ons twijfelen. Daarom is onze culturele ontwikkeling minstens even belangrijk als technische of linguïstische competenties. Ook Vlaanderen moet het aandurven om het creatieve kind in elk van ons te laten doorgroeien tot gemotiveerde mensen met een open blik, tot evenwichtig gevormde geesten, tot speelse volwassenen.

Vlaams parlementslid en cultuurexpert Bart Caron en Vlaams parlementslid en onderwijsexpert Elisabeth Meuleman