Een snee in het cultuurbudget is een kerf in de Vlaamse identiteit

Ingediend op juli 16th, 2014 door bartcaron

Geachte heren Geert Bourgeois en Kris Peeters,

We konden het lezen: “Nieuwe Vlaamse regering nadert officiële start”. Het voorwerk, jullie warming-up, kostte blijkbaar enige moeite. Vooral omwille van de centen. Bij gelijkblijvend beleid zou er een diep gat in de kas geslagen worden. En dus moet er bespaard worden. Iedereen kijkt met argusogen of hij bij de slachtoffers zal horen, dan wel de dans kan ontsnappen. Zit de culturele wereld in de hoek waar de klappen zullen vallen?

In de aftredende regering, een centrumlinkse, werd matig bespaard op cultuur. Maar toch bespaard. De kaasschaaf was het modieuze instrument van de gezagsgetrouwe Joke Schauvliege. De kunstensector bleef grotendeels buiten schot, het sociaal-cultureel werk, vooral de Vormingplus’en, werden stevig aangepakt, evenals de bovenbouw en het internationale cultuurluik. De landelijke musea mochten een budgetstijging op hun buik schrijven. Ze zijn de koplopers in Vlaanderen wat cultuurparticipatie betreft, maar het baatte niet. Al erkende de minister dat de vraag naar groei terecht was.

Kan het mes nog dieper? Ik hoop dat jullie, de toponderhandelaars van het nieuwe regeerakkoord, die vraag ter harte nemen. En ik wil u daarbij niet de bekende argumenten aanreiken – de waarde van cultuur is immers genoegzaam bekend. Nee, ik wil u graag aanspreken met woorden die u zeker zal herkennen. Weet u, een nieuwe diepe snee in de cultuurbudgetten betekent een diepe snee in de eigenheid van Vlaanderen. Zijn we dan geen deelstaat die op het terrein van de kunsten internationaal hoog scoort? Hebben we geen spraakmakende museumcollecties waar een groot buitenlands publiek op afkomt? Zijn we niet fier op ons sterk verenigingsleven en onze cultuurspreiding? Kunst en cultuur zijn Vlaamse ambassadeurs. Het kwaliteitslabel van onze jonge deelstaat, die staat te popelen om haar zeggingskracht en haar autonomie te vergroten. Jullie zouden er toch niet durven aan denken jullie sterkste merken af te bouwen?

Bouwsteen
Ongeruste cultuurmakers probeer ik te sussen. Met Vlaams-nationalisten in de Vlaamse regering zal het zo’n vaart niet lopen. Staan zij niet principieel positief tegenover kunst en cultuur? Ik herinner me het Vlaams nationalisme van de Volksunie, gebouwd op culturele gronden. Op het belang van culturele identiteit, van cultuur als emancipatorische bouwsteen van Vlaanderen. Met literatoren, theatermakers en kunstenaars als symbool voor een zelfbewust, matuur Vlaanderen. Het was zelfs niet exclusief voorbehouden voor de nationalisten, maar werd breed gedeeld. Ging het Vlaams parlement oorspronkelijk niet als de Cultuurraad voor Vlaanderen door het leven? En regelden de eerste Vlaamse decreten geen zaken als het Cultuurpact, openbare bibliotheken, culturele centra…?

Moeilijk te sussen zijn zij die wijzen naar geruchten dat welzijn en onderwijs ditmaal niet buiten schot zullen blijven. Zij vrezen het motto “iedereen moet zijn steen(tje) bijdragen aan de gezondmaking van de deelstaatfinancies”. Ook cultuur. Krijgen we een kopie van de Nederlandse besparing: 25 procent minder budget? Waar organisaties uit het brede artistieke middenveld werden weggeknipt, orkesten afgeschaft, de hedendaagse kunstcreatie gedecimeerd. Enkel de traditie ontsprong er de dans: musea en bibliotheken. Conservatief en rechts… Een nodeloos schrikbeeld? Stel deze mensen alstublieft snel gerust.

Nog eventjes over dat besparen, geachte heren. Dat jullie de begroting niet diep in het rood laten duiken, dat kan ik nog volgen. Maar willen jullie dat gat van 1,2 tot 1,8 miljard tegen 2018 alleen dichtrijden via besparingen? Eenvoudig zal dat niet zijn. Jullie beseffen ook dat het grootste deel van de uitgaven loonkosten zijn. Voor leerkrachten en ambtenaren. Of loonsubsidies, zoals in het welzijnswerk. Met de federale bevoegdheden die overkomen wordt slechts 80 procent van het budget meegegeven. Er is dus een pak geld te kort, tenminste als u ervoor kiest het originele te behouden.

Daarom alleen al, maar ook om tal van onrechtvaardigheden recht te zetten, moet er een hervorming komen van de woonbonus, van de kinderbijslag, enzovoort. Maar fundamenteler is de vraag waarom jullie met geen woord reppen over nieuwe inkomsten. Milieutaksen bijvoorbeeld, of op de toename van grote vermogens? Zijn die heilige huisjes belangrijker dan het op niveau houden – laat staan laten stijgen – van het cultuurbudget?

Gratis tip
Ik sluit af met een gratis tip. Lang geleden, in tijden van even hoge werkloosheid, werd het zogenaamde ‘derde arbeidscircuit’ in het leven geroepen. Duizenden jonge mensen konden daarmee aan het werk in de sociale en culturele sector. Het versterkte die sectoren stevig en kostte enkel het verschil tussen een werkloosheidsuitkering en normaal loon. Waarom geen nieuwe versie? Zonder de constructiefouten van toen, maar met een toekomstperspectief voor de organisaties en hun nieuwe medewerkers. Daarmee zou u de culturele sector nog eens een forse duw geven.

Groet van een ongeruste woordvoerder van de culturele wereld,
Bart Caron