Cultuurbeleid voortaan met federaal geld?

Ingediend op september 7th, 2014 door bartcaron

De eerste interviews met Sven Gatz zijn niet verontrustend, maar evenmin geruststellend. “Ja, er zal bespaard worden, maar een kaalslag zal het niet zijn.” Op duidelijkheid is het nog even wachten.
De samenstelling van zijn kabinet is hoopgevend. Hij heeft sterke mensen aangetrokken, met visie en ervaring in de sectoren waar ze voor werken. Dat is een goede zet.
Over die eerste echte interviews als Cultuur- en Mediaminister. Het ging daarbij vaak over alternatieve financiering, de nieuwe mantra van de Open VLD. Op de vraag van De Standaard waar er alternatieve financiering te vinden is, antwoordde de minister dat er veel technieken mogelijk zijn via een Tax Shelter. Hij zegt terecht dat dat in de film goed werkt. Hij wil overwegen het uit te breiden tot andere audiovisuele toepassingen, tot muziek en eventueel de boekenwereld.
Niet noodzakelijk een slechts idee. Er is echter een klein probleempje: hij is er niet bevoegd voor. Het is een federale bevoegdheid. Ook Joke Schauvliege hanteerde die techniek vaak. Als je zelf de middelen niet hebt, kijk dan over het muurtje. Maar hij is wijs, want voegt daar meteen aan toe: ‘Ik kan me inbeelden dat de federale overheid niet geneigd zal zijn op korte termijn bijkomende fiscale aftrekken toe te laten. Over een jaar of twee is er misschien wel geld voor.’

Laat ons even deze piste nader bekijken. De Tax shelter is een fiscale regeling die de productie van audiovisuele en cinematografische werken aanmoedigt, zo lezen we op de website van de FOD Financiën. Hierdoor kan een vennootschap die in de productie van audiovisuele werken (films en televisieprogramma’s, nvdr) wenst te investeren, een vrijstelling krijgen van haar belastbare winst tot maar liefst 150% van de sommen die voor de productie zijn betaald. Nog: de wetgeving voorziet dat er slechts beperkte financiële risico’s zijn voor de investeerders. De Tax Shelter werkt vandaag. Al ontspoorde de regeling omdat er tal van mee-eters, die op weinig of niets met filmproductie te maken hebben, vrolijk profiteerden van het belastingsgeld. Zonder risico’s is het dus ook niet.

Alternatieve financieringsvormen moeten de sector langetermijnperspectief bieden. Typisch liberaal. Dit systeem is geschikt voor cultuurproducten die een commerciële finaliteit hebben. Zoals de film dus. Een uitbreiding naar andere commerciële cultuurproducten is dan ook logisch. Hij noemt de boekenwereld en de muziek. Ja, het kan nuttig zijn voor boekhandels, voor uitgevers, voor platenfirma’s, voor evenementen met een winstfinaliteit. En projectmatig, zoals films. Maar voor sectoren die geen winst (kunnen) maken of die een permanente werking hebben zoals de meeste podiumkunsten, klassieke muziek (en orkesten), cultuurcentra enz. is het geen optie. Winst is er nooit. Het project is ook niet afgebakend in de tijd. Onbruikbaar dus.

Mag ik de minister een suggestie doen? Gebruik dezelfde regeling als de Tax Shelter voor sponsoring en mecenaat van kunstenaars en kunsten- en cultuurorganisaties, voor zover zover ze een non-profit statuut hebben. Sponsors zouden dan een kostenaftrek van 150% kunnen inschrijven in plaats van de reëel betaalde 100%.  Een financiële berekening geeft het volgende resultaat.

Het huidig systeem van sponsoring zonder werkt als volgt. Bij een sponsoring van 20.000 euro bedraagt het fiscaal voordeel / belastingsvermindering voor de sponsor 6.798 euro – de vennootschapsbelasting bedraagt immers 33,99%. De netto-kost voor en sponsor is dan 20.000 minus 6.798 = 13.202 euro.

Als we het systeem aanpassen zoals in mijn voorstel (dus met een kostenaftrek van 150%), is het fiscaal voordeel veel groter. Bij een sponsoring van 20.000 euro bedraagt het fiscaal voordeel / belastingsvermindering voor de sponsor 10.197 euro. De netto-kost voor een sponsor is dan 20.000 minus 10.197 = 9.803 euro. Dat verlaagt de drempel voor sponsoring toch nzienlijk. Je zou dit systeem ook voor particulieren kunnen toepassen, in het systeem van de giften, al dan niet met een verhoogde fiscale aftrek.

Ik geef het toe. Onder deze redenering schuilt wel meer dan één adder. Immers, het leidt tot minder belastingsontvangsten voor de overheid. Maar, het kost de overheid netto minder dan directe subsidiëring van culturele organisaties. Het probleem is dat de lagere ontvangsten ten nadele van de federale kas gaan, en de geplande besparingen op subsidies de Vlaamse kas ten goede komen.

Er zijn nog problemen. Als alle bedrijven die vandaag de cultuursector sponsoren samen een bedrag van 300 miljoen aan mecenaat en sponsoring zouden besteden – het zou interessant zijn dat cijfer te kennen – dan doen zij daar samen 100 miljoen fiscaal voordeel mee, en heeft de Belgische Staat voor hetzelfde bedrag lagere fiscale inkomsten.
Als we een fiscale stimulus zouden toekennen (cf. 150% aftrek) dan kom je al aan die 100 miljoen met een ‘inleg’, een sponsorbedrag van 200 miljoen euro.
Als je weet dat het hele Kunstenbudget van de Vlaamse Gemeenschap vandaag 100 miljoen euro bedraagt … dan is het niet ondenkbaar dat er straks meer federaal (belastings)geld naar de sector gaat dan Vlaams (subsidie)geld. Is dat wel zo gezond? En is de fiscale techniek dan correcter dan die van de subsidiëring? Nee toch. De keuze waar subsidies aan worden toegekend gebeurt op kwalitatieve gronden, Sponsoring op basis van marketingdoelen. Ik kies voor de kunst en en de kunstenaars en dus voor kwalitatieve beoordeling.

Eén conclusie is alvast dat fiscale systemen niet in de plaats kunnen komen van subsidies. Bedrijven hebben nu eenmaal voorkeuren voor bepaalde types van evenementen. Actuele kunst, het kwetsbare sociaal-cultureel werk, de delicate zorg voor erfgoed zouden zelden in de prijzen vallen. Zo’n systeem kan hooguit aanvullend zijn.
Er zijn nog alternatieve systemen mogelijk. Zo kan je de kosten van de sociale bijdragen voor personeelsleden van culturele organisaties drastisch verminderen. Dat zou zeker veel problemen oplossen. Het voordeel is dat het de Vlaamse begroting niet aantast, enkel de federale… Er kan nog veel meer. Je kan de BTW verlagen, de bedrijfsvoorheffing voor buitenlandse artiesten afschaffen enz…

PS Minister, de organisaties waar ik nauw bij betrokken ben, getuigen elke dag van veel ondernemerschap. De medewerkers (we) werken hard om aanvullende middelen te vergaren in de privésfeer. Als je wil dat het nog toeneemt, zal je de bedrijfswereld moeten stimuleren. Zonder krachtvoer kan de koe niet meer melk geven.

PS Is het zinvol om het aantrekken van extra-centen uit het bedrijfsleven te stimuleren met een fiscaal instrument? Wellicht moet je een en ander afbakenen. Bijv. plafonneren van maximaal aftrekbaar bedrag. Maar ik geef toe, eenvoudig is het niet. Idem voor een korting op de loonmassa. Als de profvoetballers in dit land enkel RSZ en belastingen moeten betalen op het minimumloon, dan verantwoordt dit een gelijkaardige uitzondering voor de cultuursector. Tja, en waarom niet voor de sociale sector?
Dat is onder meer één van de redenen waarom ik dit stuk heb geschreven. Het toont ook aan dat het fundament van een cultuurpolitiek toch de subsidiëring blijft. Laat ons het instrument van ‘overheidssubsidie’ herwaarderen… Je kan die nooit, al is het maar deels, vervangen door fiscale systemen.