bartcaron.be

VOKA stelt drie strategische vragen aan de cultuursector

Ingediend op oktober 5th, 2014 door bartcaron

Reactie van een gedreven cultuurmens

Wonderlijk, een artikel over kunst- en cultuurbeleid in de nieuwsbrief van VOKA (lees hier). Slaan en zalven, maar niet onschuldig. Enigszins bevooroordeeld. En ideologisch gekaderd. Daarom deze reactie.

Het is ook voor een privébedrijf niet plezant als de inkomsten onverwacht dalen en er gesnoeid moet worden in de werking en het personeelsbestand. Maar bij een goed geleid bedrijf leidt dergelijke schok tot een kritische bevraging; Zijn we nog goed bezig? Doen we de juiste dingen? Waarom krijgen we precies weinig steun van de klant/publieke opinie? Waarom zijn we teveel een nice-to-have en geen need-to-have?” Dat is juist, maar toch maakt de auteur, Voka-hoofdeconoom Stijn Decock een denkfout. Een cultureel bedrijf, als ik een culturele organisatie nu even zo noem, dat geconfronteerd wordt met sterk dalende inkomsten, die te maken heeft met de eigen werking, zal ongetwijfeld dezelfde redenering maken. Uiteraard. Echter, de nu aangekondigde daling van inkomsten heeft niks met (de kwaliteit van) de werking te maken, maar is louter te wijten aan één externe factor, nl. een (Vlaamse) overheid die de subsidie laat dalen zonder dat er een oorzakelijk verband is tussen kwaliteit of noodzaak en de subsidie. Als een bedrijf goed werkt, dan is er niet plots een externe financier die de kraan zonder duidelijk motief dicht draait, behalve een besparing. Je kan wel een vergelijking maken met de recente problemen van landbouwers, te wijten aan de handelsboycot van Rusland. Daar komt de overheid zelfs tussen om de verloren oogst te compenseren. De overheid geeft subsidies zodat die oogst niet op de markt komt.

Ik heb goed gelezen dat VOKA niet tegen kunsten en cultuursubsidies an sich is maar wel denkt dat er een debat nodig is hoe we die in de toekomst beter en doeltreffender moeten inzetten. En dan stelt de auteur drie vragen. Dat zijn legitieme vragen, zeker, maar je kan vele andere vragen stellen. De keuze is gekleurd. Ik bedoel dat ze dienstig is om een wel bepaald standpunt naar voor te brengen. Dat mag, maar het is eenzijdig. Ik ga op de vragen in.

1. Waarom cultuursubsidies als er iets als HBO bestaat?
Kwaliteitsfictie is ook mogelijk zonder subsidies, aldus de schrijver van het stuk. Juist. Alleen, verwijzen naar de Amerikaanse zender HBO is niet zo eerlijk. Het potentieel bereik en het zendgebied van HBO is vele keren groter dan dat van een Vlaamse zender. In Vlaanderen wordt kwaliteitsfictie, ook op Vier of op VTM meestal gesubsidieerd via het Mediafonds omdat de kost in verhouding tot het potentiële kijkersbereik zelfs voor goed functionerende commerciële zenders te groot is. Zelfs bij hoge kijkcijfers brengt de reclame en product-placement onvoldoende op om er een winstmodel van te maken. Het Mediafonds, een deel van het Vlaams Audiovisueel Fonds is een fonds van de Vlaamse overheid.

Ik, maar de meeste mensen uit de culturele sector, zeggen niet dat er buiten het gesubsidieerde circuit enkel de culturele barbarij heerst. Ja, er wordt veel kwaliteit geproduceerd zonder overheidssubsidie. Het is wel niet zo dat het steeds hoger artistiek niveau in een deel van het commercieel circuit de gesubsidieerden dwingt om de lat hoger te leggen. In de realiteit is dat precies omgekeerd. Met een beetje meer kennis van het terrein zou de steller dit niet geschreven hebben. Sorry voor de harde woorden, maar het is niet anders.
De VRT is een apart verhaal. Daar is geen reclame, weinig toch, zodat er helemaal geen terugverdien model is.

En tenslotte, de verwijzing naar Harry Potter klopt. De auteur ervan krijgt geen subsidie. Topauteurs bij ons ook niet. Tom Lanoye heeft dat ook niet nodig. We steunen vooral kwetsbare literatuur (bijv. poëzie) of innovatief werk van jong talent. Maar niet uitsluitend. Er worden werkbeurzen toegekend aan meer auteurs. We willen toch een aanbod dat veel breder is dan succesvolle thrillers? Beschouw subsidietoekenning maar als een vorm van marktcorrectie. En, willen we onze beste auteurs ook steunen in hun internationale doorbraak? Bijvoorbeeld om hun werk vertaald te krijgen?

2. Waar blijft de afwisseling van de wacht?
Stijn Decock stelt dat de wereldwijde uitstraling van een hele reeks Vlaamse kunstenaars klopt, maar dat ze allemaal al een stuk in de 50 zijn en dat ze er in de jaren 80 aan begonnen zijn, op een moment dat er in Vlaanderen zeer weinig geld was voor alternatieve kunsten. Waar is de nieuwe generatie? Hij vindt het vreemd dat dat Vlaanderen in 1999 het cultuurbudget sterk heeft opgetrokken en dat er heel wat structuren zijn bijgekomen die professioneler zijn gaan werken. Ondanks al die inspanningen lijkt er niet meteen een nieuwe generatie op komst die dezelfde uitstraling of kwaliteit heeft als degenen hierboven vermeldt, zeker in de podiumkunsten.

Over namen discussiëren is zeer moeilijk. Maar twintig of dertig jaar kon je ook niet voorspellen wie van de nieuwe generatie ooit tot deze topstatus zou komen. Dat is ook heel moeilijk voor de huidige generatie. Er zijn heel wat zeer goede kunstenaars actief, ook in de beeldende kunsten of de muziek. Ook zij verschijnen op de internationale podia of op tentoonstellingen. Stap voor stap. U kent ze nog niet allemaal. Dat kan ook niet, hun erkenning moet nog verworven worden. Benjamin Verdonck, B’Rock, Ontroerend Goed, FC Bergman Sidi Larbi Cherkaoui, Julien Libeer en vele anderen.

Kortom, het opgetrokken cultuurbudget levert wel mooie vruchten op. Daarmee wordt geïnvesteerd in talent, in innovatie. Maar of die tere scheuten ook uitgroeien tot prachtige bomen, dat kan je niet garanderen.
En ja, ook in de film en de populaire muziek zijn we succesvol. Dankzij de steun aan de film (Vlaams en federaal) en mede dankzij de internationale organisaties die hen promoten.

Stijn Decock stelt wel nog nog een paar pertinente vragen. is de sterke generatie te verstikkend voor de nieuwe? Werken de structuren en de subsidies te log waardoor creativiteit gefnuikt raakt? Daar moeten we inderdaad bij stilstaan, al durf ik niet meteen conclusies te trekken.
Vergeet ook niet dat een cultuurbeleid niet enkel topkunstenaars moet opleveren, maar ook een breed middenveld. Kunst is als sport: een brede basis, een beperkter middenveld en een smalle top. Geen top zonder middenveld en basis.

3. Vullen ze de maatschappijkritische rol goed in?
Ja, dat is een moeilijke maar toch een belangrijke vraag. Opmerkelijk is dat VOKA die vraag stelt. Kunstenaars moeten niet per se een maatschappijkritische rol hebben. Ze mogen ook gewoon goede kunst maken. Wie barokmuziek speelt, vertelt daar zelden een geëngageerd verhaal bij maar probeert die muziek zo goed mogelijk te interpreteren. Dat is perfect. Dat is in vele disciplines zo. Wie kiest voor ‘l art pour ‘l art, mag dat zeker doen. Misschien even aan herinneren dat die artistieke benadering ook vaak onder vuur ligt. Muziek is trouwens meestal abstracte kunst.
Wie wel een maatschappijkritische rol wil spelen, kan dat uiteraard doen. Graag zelfs, al moet dat dus niet.

Wie daarvoor kiest is vrij om dat op een eigen en persoonlijke wijze in te kleuren. Dat kunst vaak kritisch omgaat met de samenleving is echter logisch. Kunst bevraagt die permanent, evenals menselijke relaties en fenomenen. Dat is de facto een kritisch gebeuren, maar daarom niet noodzakelijk ideologisch.
Daarom kijk ik met verbazing naar de VOKA-stelling dat ‘de Vlaamse cultuursector toch vooral maar één geluid laat horen, met name dat van (radicaal) links.’ Zou het kunnen te maken hebben met het feit dat kunstenaars en hun entourage zich niet goed voelen in de dominante (centrum-rechtse) stroming? Die hen daarenboven (financieel) wil kortwieken? Valt het niet op dat de meest kritische stemmen het meest moeten inleveren? Ik dacht dat de autonomie van kunst en cultuur al lang verworven was. Wil VOKA die weg?

Op het eind verwijst de auteur naar de protestbrieven tegen de besparingen die ‘druipen van het (linkse) eenheidsdenken in de sector in Vlaanderen‘ (…) Daarmee dreigt de sector zich te verengen tot een zuilorganisatie van enkele linkse partijen.’ En verder: ‘Aangezien die samen slechts nog een vierde van de kiezers bekoren, stoot je op den duur heel wat potentiële bezoekers of medestanders af, omdat ze het eenzijdige linkse vingertje beu raken.’ Oh ja, er zijn uitgesproken linkse huizen, maar die zijn zeldzaam hoor. Op het VOKA-kantoor moet men niet vrezen dat orkesten of theatergezelschappen het concert of de voorstelling beginnen met een politiek manifest. Duw hen niet in die hoek. Ze vinden trouwens weinig bondgenoten in de rechtse hoek, nietwaar? Wie denkt dat de meest Vlaamse auteurs, filmmakers of muzikanten linkse propagandisten zijn, vergist zich schromelijk. Kritische geesten, jazeker, die taboes durven aanvallen, in welke hoek die ook zitten.

En waar ik het al helemaal niet mee eens ben, dat is de opmerking dat ze hun maatschappijkritische rol en het debat beter overlaten over aan de media en de politiek.

Arm rechts Vlaanderen. Al is dat een even ongenuanceerde opmerking.

Ingediend onder mijn gedacht 4 reacties

4 reacties op “VOKA stelt drie strategische vragen aan de cultuursector

  1. coppens jean-pierre schreef:

    het antwoord is passend voor de cultuursector vanuit een artistiek stanspunt gezien. wat voka niet inziet, of wilt inzien, is dat cultuur ook economie is en twerkstelling. hebben de rekenaars van voka reeds onderzocht wat de tewerkstelling is in de sector, zeker in de film en tv ( kunstenaars niet inbegrepen) techniekers, vervoer, onderhoud… en wat is het verbruik van grondstoffen (zeker in het basis) verf voor de duizenden amateursschilders, stroom voor de vele muzikanten (pop en aderen), zelfs papier en schrijfgerief om notas te nemen of om amateurs gedichten te schrijven, zoals voka zit in vodka.
    kortom voka zou beter zijn huiswerk maken ipv zo maar te lulllen.

  2. Bruno Verbergt schreef:

    Boeiend debat! Dank aan Stijn Decock voor de voorzet en aan Bart Caron voor het antwoord. Twee bedenkingen.
    1. Bij het succes van VTM en Vier-programma’s en series: het metier en de creativiteit van die televisie- (en film)makers is er natuurlijk doordat er een goed klimaat is waarin die talenten konden en kunnen werken en groeien. Gunstige biotoop en ecosysteem, dat hebben we hier en dat zouden ondernemers én kunstenaars van alle slag best blijven koesteren.
    2. Een subsidiekorting in de gesubsidieerde sector komt daar even hard aan als een belastingverhoging voor de VOKA-leden. ‘Oneerlijk’, ‘woordbreuk’, ‘niet ernstig’, … Men roept dan vanuit werkgeverskant vaak even hard en pertinent over het gevaar voor onze economie en tewerkstelling zoals nu de kunstensector jammert over het gevaar voor ons welzijn (of beter welvoeren) en de democratie – en trouwens ook over onze economie en tewerkstelling. Ik heb de neiging de werkgevers-tegen-belastingsverhoging te geloven, omdat ik er altijd van uitga dat mensen eerlijk zijn in wat ze zeggen. Al weet ik dat er hier en daar ook zijn die meer aan zichzelf dan aan de samenleving, meer aan het verkrijgen van het nu dan aan het behouden in de toekomst denken. En al weet ik ook dat ondanks vele studies over ’s lands economie en over ’s lands kunst en cultuur, er vaak meer geloof en ideologie dan strakke wetenschap aan te pas komt.

  3. Servaas Le Compte schreef:

    Ik hou van vragen, maar er schort toch iets aan de vragen die bij de betrokkene van Voka een stuitend gebrek van kennis over de sector aantoont. Ofwel is het zeer lang gelden dat onze vriend noch voorstellingen gezien heeft dat hij enkel 30 jaar oude namen van kunstenaars kan debiteren.

    Wat betreft de waarde van cultuur, verscheen er nog maar eens een studie die bepaalden blijkbaar niet wensen te lezen: De United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO), de VN-organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur, hield op 3 oktober 2014 in Firenze zijn derde wereldforum over cultuur en de cultuursector. Daar kwamen vertegenwoordigers van verschillende landen samen om te praten over de bijdrage die cultuur kan leveren aan een duurzame toekomst, via tewerkstelling, economische groei en innovatie.
    UNESCO berekende dat de wereldwijde handel in culturele goederen en diensten de laatste tien jaar verdubbelde en vandaag goed is voor 620 miljard dollar.
    Het voorbeeld van het kunsttijdschrift H art toont aan dat investeringen in cultuur netto kunnen opbrengen. 70000 euro subsidie/investering levert 130000 euro netto inkomsten voor de overheid op. Jammer dat deze Vlaamse Regering die nochtans al eens een regering van cijferaars genoemd wordt, dit soort berekeningen niet heeft gemaakt.

  4. Servaas Le Compte schreef:

    betrokkene van Voka een stuitend gebrek van kennis over de sector aantoont. Ofwel is het zeer lang gelden dat onze vriend TOCH voorstellingen gezien heeft dat hij enkel 30 jaar oude namen van kunstenaars kan debiteren (dus ipv noch)

Reacties zijn gesloten.


boek

Klik hier om het boek te downloaden


'Vanop de Frontlijn, Reflecties op het Vlaamse Cultuurbeleid' - Bart Caron en Guy Redig, Uitgeverij Vrijdag, april 2019




Bart Caron met contrabas (foto: Viviane Decock)

 

Nieuws

Vlaams parlementslid Bart Caron (Groen) stopt met actieve politiek

We moeten af van ‘middeleeuwse’ overdracht van jachtrechten

Alternatieven voor dierproeven

Het ‘kleine’ parlementaire werk. Recente voorbeelden: Geluidshinder kusttram – Hakhoutbeheer – Restauratiepremies Onroerend Erfgoed – Beschermde landschappen

Ketnet wil zender voor allerkleinsten, “Legitieme vraag en begrijpelijke ambitie”

Gereglementeerde boekenprijs unaniem goedgekeurd door Vlaams parlement

Wat liep er fout met de bescherming Villa Slabbinck? (Brugge)

Groen verwelkomt Bellegemse windmolens, maar vraagt ‘windplan’ voor regio Kortrijk

Groen wil geen sloop hoekhuis Kasteelkaai-Belfaststraat.
Hoog tijd voor een Kortrijkse visie op erfgoed!

Woede van boeren terecht, maar alleen ander landbouwmodel geeft boeren een zekere toekomst.

Provinciebestuur W-Vl verliest vele (culturele) instellingen

Bart Caron : “Overdracht cultuurbevoegdheden provincies is een wangedrocht !”

Leve Mest-Vlaanderen

Nog geen bescherming poldergraslanden

Nog redders aan de kust?

Brugge weert plooifiets uit overheidsgebouwen

De Leie of het Kanaal naar Roeselare: Groen wil meer binnenvaart

Kortrijk Airport, milieuvergunning aangepast?

Wanneer faire prijzen voor landbouwproducten?

Kortrijk heeft de bus gemist

Burgerkabinet ontslaat Gatz niet van plicht om al bestaande inspraak te versterken

Steeds meer monumenten wachten op broodnodig onderhoud. Ondertussen verkrotten ze

Freya Piryns voorgedragen als vertegenwoordiger in de Raad van Bestuur van de VRT

Regering krimpt beloofde natuurgebieden langs de Leie sterk in

Bruggen in Kortrijk, werkende verlichting op de fietspaden is een brug te ver…

LAR-zuid, woordbreuk van de stadscoalitie

Informatie, diverse sporten en cultuur moeten prioriteit VRT blijven

‘Gemeenteraad is wachtzaal voor wie schepenambt wil’

Persmededeling: Groen maakt werk van versterking West-Vlaamse open ruimte.

Persbericht: 5 Groene werven voor een impuls in West-Vlaanderen.