bartcaron.be

We gaan toch geen duur belastinggeld aan derderangskunst verpatsen?

Ingediend op oktober 7th, 2014 door bartcaron

Denkt de goegemeente echt dat alle muziek, beeldende kunst of literatuur enkel leeft van subsidies? Ik heb de indruk dat Paul De Grauwe dat zelfs denkt. Hij waagt zich op het glibberige pad van de discussie over cultuursubsidies (DM 7 oktober). Niets nieuws, want in het polemisch boek ‘De Nachtwacht in het donker’ ging hij reeds in 1990 uitgebreid in op de spannende relatie tussen economie, materieel bij uitstek, en de kunsten, vertolker van immateriële waarde. De Grauwe pleit daarin om de kunsten aan de markt over te laten. Nu merk ik dat hij subsidies voor de kunsten wel nodig acht. Er schijnt enig licht in het donker, alleen is zijn verdelingsmechanisme bizar. Bizar maar voorspelbaar. Hij pleit voor subsidieverdeling via een bottom-up model, nl. het publiek meer macht geven. Zo’n effect verkrijg je door de subsidiëring meer dan vandaag het geval is afhankelijk te maken van het aantal bezoekers dat een kunstenhuis aantrekt. We krijgen dus een klassiek liberaal economisch verhaal, waarbij artistiek werk als een product benaderd wordt, vanuit omzet en consumptie; niet vanuit intrinsieke waarde. Die betwist hij niet, maar die is volgens hem niet meetbaar. En het huidige model leidt tot ‘specialistische preferenties’.

Het is een vreemde benadering voor een liberale denker. Eerst zou hij zich namelijk a priori de vraag moeten stellen wanneer subsidies nodig zijn en waarvoor. Ook wanneer niet. Culturele producten die goed verkopen, ruime publieksgroepen aantrekken en dus winstgevend zijn, hoeven helemaal geen subsidie te krijgen. Dat is het geval voor het overgrote deel van de productie en dus van het aanbod. De rockmuziek, de film, het boekenvak, grote delen van de beeldende kunst … ze draaien op een marktmodel. Daar komt de overheid (weinig of) niet over de brug met subsidies. Hoeft ook niet. Maar er worden ook artistieke zaken gemaakt die niet kunnen overleven in een marktmodel. En daarom worden ze gesubsidieerd. Soms tijdelijk, zoals jonge beloftevolle beeldende kunstenaars die later internationaal erkend worden en niet meer langs de overheidskassa hoeven te passeren. Maar sommige disciplines kunnen daarvan zelfs niet dromen. Wie theater maakt of hedendaagse dans, wie sociaal-artistiek werk maakt met kansengroepen, wie investeert in jong geweld zoals de kunstencentra, die kunnen dat enkel met subsidies. Als je zoals De Grauwe voorstelt, subsidies koppelt aan publiekscijfers, dan worden die organisaties met het grootste bereik het beste gesubsidieerd. Dat is een denkfout: wat populair is moet net minder of geen subsidie krijgen, omdat die niet of minder nodig is.
Is het publiek dan van geen belang? Ik ben al vele jaren een pleitbezorger van een intens participatiebeleid: zoveel mogelijk mensen zoveel mogelijk kansen geven om aan kunst en cultuur deel te nemen. Vlaanderen investeert via specifieke kanalen om die doelen te benaderen: via cultuurcentra en openbare bibliotheken, via participatieprojecten, een Uitpas (in ontwikkeling), educatie, enz… Maar participatie kan finaal niet het criterium zijn voor kunstsubsidie. Dat is de artistieke waarde van het kunstproduct zelf, aangevuld met effecten op publieksparticipatie, op sociale processen in de samenleving e.d. Is wat gemaakt wordt waardevol genoeg voor de samenleving? En, zeer belangrijk, zou dat kunstwerk gemaakt kunnen worden als er geen subsidie wordt toegekend? Dat zijn de centrale vragen. Als je daar respectievelijk met ‘ja’ en ‘neen’ op antwoordt, dan is subsidie verantwoord.
Daarnaast zijn er nog een aantal algemeen maatschappelijke motieven om kunst te subsidiëren, maar die situeren zich op een metaniveau. Weinigen betwisten dat de overheid verantwoordelijkheid moet nemen voor de productie van collectieve goederen en diensten, dat ze moet instaan voor die taken die anderen niet of onvoldoende behartigen. Daarbij horen de zogenoemde onrendabele maar maatschappelijk verantwoorde diensten zoals gezondheidszorg en welzijn, maar ook cultuur.

Subsidie is niet altijd nodig, zelfs niet steeds zaligmakend. Er wordt prachtige muziek gemaakt, die winstgevend is. Er worden mooie films gemaakt, boeken geschreven en die worden goed verkocht. Uitstekend. Subsidie, die we misschien beter ‘investering’ zouden noemen, is noodzakelijk voor zij die niet met de markt overleven, maar wel kwaliteit of innovatieve zaken brengen.

Meteen rijst de vraag hoe de overheid die subsidies moet verdelen. Vandaag bestaat daar een set criteria voor, maar aan de basis ligt altijd een kwaliteitsuitspraak. We gaan toch geen duur belastingsgeld aan derderangskunst verpatsen? Akkoord, er is geen set van harde normen,het is geen exacte wetenschap en dus kwetsbaar voor kritiek. En ja, dat kwaliteitsoordeel wordt uitgesproken door kenners die deel uitmaken van commissies, en die een specialistische smaak hebben. Onder meer om dat te neutraliseren is in het nieuwe Kunstendecreet geschreven. De minister kan meer richting geven aan de commissies via een visienota. En, zeer belangrijk, er wordt van subsidievragers verwacht dat ze meer inzetten op de publieksparticipatie. Is er een betere methode? De smaak van de minister? Zeker de politiek niet. Dat commissieleden soms een uitgesproken smaakoordeel hebben, is waar. Maar ze hebben vooral oog voor vernieuwing, kijken door de zelfbedruipende mainstream heen. Kunst staat niet stil, of het moet ondertussen erfgoed zijn.

En dat is niet steeds publieksvriendelijk. Klopt, maar, zoals elke wetenschapper weet, groeit uit de innovatie datgene wat courant wordt, dat op termijn algemeen gebruikt en gesmaakt wordt. Vernieuwende kunstvormen ‘kosten’ in de ontwikkelingsfase geld, maar zullen wel bijdragen tot een florerend kunstenlandschap in de toekomst. Kunstsubsidie is dus in belangrijke mate investeren in innovatie.
Wie klaagde er de voorbije jaren dat de Vlaamse overheid zwaar onder de Europese norm voor Onderzoek en Innovatie bleef? En laten we het grote publiek beslissen welke wetenschappelijke studies er worden gemaakt aan onze universiteiten? …

De column van Paul De Grauwe staat hier.

Ingediend onder mijn gedacht 1 reactie

Een reactie op “We gaan toch geen duur belastinggeld aan derderangskunst verpatsen?

  1. Jon MISSELYN schreef:

    Ik fronste toch wel even toen ik je titel las, want veel duur belastinggeld WORDT verpatst aan derderangskunst.

Reacties zijn gesloten.


boek

Klik hier om het boek te downloaden


'Vanop de Frontlijn, Reflecties op het Vlaamse Cultuurbeleid' - Bart Caron en Guy Redig, Uitgeverij Vrijdag, april 2019




Bart Caron met contrabas (foto: Viviane Decock)

 

Nieuws

Vlaams parlementslid Bart Caron (Groen) stopt met actieve politiek

We moeten af van ‘middeleeuwse’ overdracht van jachtrechten

Alternatieven voor dierproeven

Het ‘kleine’ parlementaire werk. Recente voorbeelden: Geluidshinder kusttram – Hakhoutbeheer – Restauratiepremies Onroerend Erfgoed – Beschermde landschappen

Ketnet wil zender voor allerkleinsten, “Legitieme vraag en begrijpelijke ambitie”

Gereglementeerde boekenprijs unaniem goedgekeurd door Vlaams parlement

Wat liep er fout met de bescherming Villa Slabbinck? (Brugge)

Groen verwelkomt Bellegemse windmolens, maar vraagt ‘windplan’ voor regio Kortrijk

Groen wil geen sloop hoekhuis Kasteelkaai-Belfaststraat.
Hoog tijd voor een Kortrijkse visie op erfgoed!

Woede van boeren terecht, maar alleen ander landbouwmodel geeft boeren een zekere toekomst.

Provinciebestuur W-Vl verliest vele (culturele) instellingen

Bart Caron : “Overdracht cultuurbevoegdheden provincies is een wangedrocht !”

Leve Mest-Vlaanderen

Nog geen bescherming poldergraslanden

Nog redders aan de kust?

Brugge weert plooifiets uit overheidsgebouwen

De Leie of het Kanaal naar Roeselare: Groen wil meer binnenvaart

Kortrijk Airport, milieuvergunning aangepast?

Wanneer faire prijzen voor landbouwproducten?

Kortrijk heeft de bus gemist

Burgerkabinet ontslaat Gatz niet van plicht om al bestaande inspraak te versterken

Steeds meer monumenten wachten op broodnodig onderhoud. Ondertussen verkrotten ze

Freya Piryns voorgedragen als vertegenwoordiger in de Raad van Bestuur van de VRT

Regering krimpt beloofde natuurgebieden langs de Leie sterk in

Bruggen in Kortrijk, werkende verlichting op de fietspaden is een brug te ver…

LAR-zuid, woordbreuk van de stadscoalitie

Informatie, diverse sporten en cultuur moeten prioriteit VRT blijven

‘Gemeenteraad is wachtzaal voor wie schepenambt wil’

Persmededeling: Groen maakt werk van versterking West-Vlaamse open ruimte.

Persbericht: 5 Groene werven voor een impuls in West-Vlaanderen.