Stemt de dichter in een onafhankelijk Vlaanderen echt voor Groen?

Ingediend op november 24th, 2014 door bartcaron

Dit is de lange versie van het opiniestuk dat vandaag 24 november in De Morgen staat.

Interessant interview met Dirk Van Bastelaere , gelauwerd dichter-en N-VA-woordvoerder, in De Morgen van vandaag. Met een merkwaardige titel: “In onafhankelijk Vlaanderen zou ik Groen stemmen”. Hij noemt zijn stap naar de N-VA-kamers een proces van voortschrijdend inzicht. Zou er ook zoiets als achteruitschrijdend inzicht bestaan, vroeg ik me bij het lezen af. Maar daarmee doe ik dit interview oneer aan. De man vertelt immers ook best interessante zaken, waar ik het (meestal) niet mee eens ben, maar die wel een klankbord verdienen. Ik ga in op enkele fragmenten.

“Ja, terug naar een federaal cultuurbeleid (…). Schaf de Vlaamse literatuur en cultuur dan beter per decreet af. Het is dankzij de autonomie van het Vlaamse cultuurbeleid dat de kunsten hier internationale top zijn kunnen worden. Ze gruwen wellicht van de gedachte maar eigenlijk vormen Vlaamse kunstenaars het mooiste argument voor meer Vlaamse autonomie. Dit is wat talent kan bereiken als het zelf mag beslissen over zijn lot.”
Politiek-bestuurlijk is dit juist. Het is pas sinds de Vlaamse autonomie dat kunst en cultuur zoveel aandacht kregen. Vlaanderen heeft zijn streven naar een eigen identiteit van dag één cultureel onderbouwd. Waren de eerste flaminganten in de 19de eeuw al geen literatoren? De Willems- en andere Davidsfondsen organiseerden de eerste bibliotheken. Het Nederlands, en in het zog alle talige cultuuruitingen vochten zich wegen naar een volwaardige erkenning en emancipatie. In die zin geeft de geschiedenis Dirk van Bastelaere gelijk. Maar vandaag, nu de tweederangspositie van de Vlaamse cultuur ook geschiedenis is geworden, wordt de noodzaak van het adjectief ‘Vlaamse’ cultuur veel minder aangevoeld. Integendeel zelfs. Het wordt vaak als een belemmering voor internationale erkenning en doorbraak ervaren.

“Ik behoor tot de generatie kunstenaars die de vruchten van dat cultuurbeleid heeft kunnen proeven. (…)”.
Mooi toch? Hoe valt dat te rijmen met het antwoord op de vraag of een jonge dichter wel subsidie moet krijgen: “Misschien moet die jongeman op zoek gaan naar twintig andere jonge dichters om een coöperatie op te richten voor bibliofiele uitgaves. In Berlijn zie je tal van zulke grassrootinitiatieven. Onze cultuursector is erg kleinburgerlijk in zijn angst voor ondernemerschap. (…) Hier zou een dichter niet verder komen dan een opiniebrief in de krant met de boodschap dat het een schande is dat hij of zij niet gesubsidieerd wordt.”
Après moi le déluge? Zijn er bij ons dan geen grassrootsinitiatieven? Ik ken er alleszins verschillende. En vragen die Berlijnse groepen nooit subsidie? Duitsland staat geboekstaafd als een land dat veel geld aan cultuur besteedt. Of nog wranger, gunt de oudere dichter Dirk van Bastelaere de jonge dichters geen subsidie meer, die hijzelf wel kreeg? Immers, hij kreeg in 2012 nog een werkbeurs als literaire auteur toegekend van 3 eenheden. Eén eenheid staat voor 2.500 euro. In 2011 krijg hij 6 eenheden. In 2010 en 2009 8 eenheden. Er werd werk van hem vertaald in het Duits, met een vertalersbeurs. Hij kreeg regelmatig steun voor buitenlandse optredens en productiesteun. Bescheiden bedragen. De subsidies zijn hem trouwens van harte gegund.

“De relatie tussen N-VA en de cultuurwereld is een heilloos verhaal geworden. Het jennen komt van twee kanten, maar ik snap de schroom niet bij vele artistieke organisaties, die met Vlaams geld opgebouwd zijn, om zich Vlaams te noemen. Je hoeft daarom toch geen eed van trouw aan de vlag te zweren?”
Is de schroom echt zo groot? De meeste kunstenaars en cultuurorganisaties zetten zich niet af tegen een Vlaams cultuurbeleid. Ze beschouwen de situatie als volstrekt normaal. Ze nemen op al hun publicaties zonder bijgedachten de (lelijke) logo van de Vlaamse Gemeenschap op. Het is niet omdat de cultuurwereld zich niet pro N-VA uit, dat ze anti-Vlaams zou zijn. Vlaanderen bestaat. Daar twijfelt niemand aan. Het Vlaamse cultuurbeleid is daarenboven voor de culturele wereld al bijna twee generaties volstrekt de realiteit. Een kleine groep kunstenaars zet zich wel af. Vooral zij die internationaal willen en kunnen werken, maar zich belemmerd of gebruikt voelen. Het internationaal cultuurbeleid vertrekt veel te sterk vanuit de belangen van de deelstaat Vlaanderen en veel te weinig van de potenties van kunstenaars. Vlaanderen zendt zijn zonen en dochters veel te weinig uit.

“Toch vind ik dat N-VA een progressief verhaal heeft. De N-VA is een revolutionaire partij, omdat ze probeert het Belgische systeem op te heffen, langs de weg der geleidelijkheid. Dat is een aantrekkelijke want haalbare utopie. Er wordt groenen of socialisten nooit gevraagd hoe groot de staat nu precies mag worden. Steeds groter blijkbaar, dat is de vanzelfsprekende positie in het debat.”
Is streven naar een onafhankelijk Vlaanderen progressief? Progressief is wel meer dan zo’n bestuurlijke vernieuwing nastreven, het zou ook moeten gaan over waarden die ten grondslag liggen aan besturen, over integriteit van de politiek en over democratie. Een rechtvaardige samenleving gebouwd op eerlijke herverdeling? Of eentje waar de sterken winnen en de zwakken mogen vertrappelen? Vergeef me de overdrijving. En of de groenen voor een grote of een kleine staat staan? Wij staan voor een efficiënte overheid die een aantal kerntaken uitvoert, maar zoveel als mogelijk beroep doet op de civiele samenleving (de burgers) en het middenveld. Een terughoudende overheid zelfs. Die is niet noodzakelijk groot, noch klein, maar juist.

“Als dat een onafhankelijk Vlaanderen is met een competitieve economie en een lichte overheid, stem ik waarschijnlijk Groen. Daar ligt dan het volgende grote project. Mijn keuze is pragmatisch: (…) Fase twee is dan om van dat onafhankelijk Vlaanderen een leefbaar Vlaanderen te maken. Misschien kan dat ook best met de N-VA, dat zien we dan wel weer. First things first.”
Dank voor de reclame. Maar waarom wachten op het ‘volgende grote project’? Waarom niet meteen aan de slag? Wachten kan niet meer. De problemen van klimaatopwarming, milieuvervuiling en gezondheid dwingen ons daartoe. Ook omdat een competitieve economie ecologisch zal zijn of niet zijn. Anders verliezen wij internationaal het contact. En verarmen we. We mogen best nog rijker worden, als we die rijkdom eerlijker verdelen.

“Schrijvers in Vlaanderen zijn van opiniemakers gedegradeerd tot columnisten, die van het ene relletje in het andere rollen.”
Straffe uitspraak. Ze klinkt eerder als zouden schrijvers zich niet mogen uitspreken over maatschappelijke vraagstukken. Ze hebben een grote mond, vaak. Soms een beetje pedant of betweterig, maar niettemin. Is het net geen meerwaarde dat schrijvers niet zwijgen en zich engageren? Moeten ze aan de kant blijven, zich opsluiten – verschuilen? – in de ivoren toren der kunsten? Dat doet Dirk van Bastelaere toch ook niet? Hij becommentarieert de samenleving op de wijze die hij verkiest, laat de anderen dat ook doen