Een afgeslankte VRT betekent simpelweg een afgeslankt Vlaanderen

Ingediend op juli 27th, 2015 door bartcaron

Minister Gatz presenteerde vrijdag zijn visie voor de nieuwe beheersovereenkomst met de VRT. Die legt de krijtlijnen vast waarbinnen de VRT de komende vijf jaar moet werken. Uit de vele reacties van de belanghebbenden onthouden we vooral dat ze opgelucht zijn met de plannen, die evenwichtig zouden zijn. Minister Gatz deed inderdaad zijn best om tegemoet te komen aan de verzuchtingen van de concullega’s in het Vlaamse media-ecosysteem Hij probeert hiermee de kerk netjes in het midden te houden, elke partij wat te gunnen. Maar wordt de Vlaming hier beter van? Dat is de ultieme én legitieme vraag.

Na slapen en werken blijft televisie kijken de derde tijdsbesteding. Met gemiddeld 13u37 per week, neemt TV-kijken zelfs de helft in van de vrije tijd van de Vlaming, zo blijkt uit het meest recente tijdsonderzoek van Ignace Glorieux van VUB. Wanneer zij/hij media gebruikt, is de kans bovendien zeer groot dat dit VRT-zenders zijn, tonen de bereik- en kijkcijfers. Het belang van kwaliteitsvolle media kan dus onmogelijk onderschat worden. De Vlaming heeft recht op uitstekende informatie, duiding én ontspanning.

In dat opzicht zijn we alvast bijzonder blij dat Minister Gatz onze resolutie volgde en heeft ingezien dat ontspanning en sport wezenlijk deel zijn van de kernopdracht van de VRT. De resolutie van de meerderheid schrapte ontspanning en sport immers uit de kernopdrachten en stelde dat ze enkel zouden een plaats hebben op de openbare omroep wanneer ze ‘duidelijke publieke meerwaarde’ zouden hebben. Hiermee volgt Minister Gatz ook de wil van de Vlaamse VRT-kijker. Uit de recente bevraging blijkt dat een ruim aanbod ontspanning en sport ook koestert. Net de goede mix tussen kwalitatieve ontspanning, sport, informatie, duiding en cultuur vormt de basis van het succes van de VRT.

Financiële stabiliteit is voor de openbare omroep daarbij eveneens cruciaal. Ook daar zijn we tevreden dat Minister Gatz uit onze resolutie meenam dat de VRT moet kunnen rekenen op een stabiele financiering. Dat is goede zaak, maar waar wij pleitten voor de oorspronkelijke dotatie van 2014, doet hij er 27 miljoen af.

Andere van onze aanbevelingen, volgde Minister Gatz jammer genoeg niet. Nochtans is de insteek van Gatz’ visie de juiste: het evenwicht van het Vlaamse media-ecologische systeem behouden. Hoe dit te doen, daarover verschillen wij van mening. Wij zien vooral een minister die vooral op twee benen hinkt op verschillende vlakken.

Vooreerst inzake innovatie. Dit is echt de ‘achilleshiel’ van de plan van Gatz. We zijn blij dat Gatz zegt dat het onzinnig is om alles te betonneren voor de komende vijf jaar. De meerderheid wilde in de beheersovereenkomst gedetailleerd vastleggen wat de VRT zou mogen doen de komende jaren. Te gek, wie heeft er een glazen bol die de snel evoluerende technologie kan voorspellen? Volgens Gatz moeten er zelfs 38 mensen bijkomen die de VRT technologisch innoveren. Maar tegelijk zegt hij dat elke innovatie eerst moet afgetoetst, én aangeboden moet worden aan de commerciële media. Echt, met alle goede wil: maar hoe denkt hij dat de VRT dit zal kunnen omzetten in een succesvol businessmodel. De vleugels van de VRT knippen betekent de VRT permanent afremmen én het is een gemiste kans voor de sector in globo. De VRT is immers de actor die de anderen aanjaagt.

Ook inzake het online aanbod van nieuws en duiding knipt de minister de vleugels van de VRT: wij willen dat VRT all the way kan gaan, ook online. VRT moet zijn waar de Vlaming is. Als dat meer en meer online is, moet dit ook voor de VRT zo zijn. Binnen vijf jaar zullen de media nog verder geconvergeerd zijn: grenzen tussen geschreven, audiovisuele en digitale media verdwijnen, dus daar proberen artificiële schotten te plaatsen, gaat simpelweg aan de realiteit voorbij.

De VRT mag online reclame blijven werven, al wordt wel een plafond opgelegd. Gatz wil dat de VRT zich terughoudend opstelt, zolang de digitale businessmodellen fragiel zijn.’ Hoe hoog of hoe laag zal dat plafond zijn? Wij stelden voor dat VRT’s inkomsten uit commerciële inkomsten proportioneel zouden geplafonneerd worden, ongeacht uit welke bron deze zouden komen (tv, radio, online). Dit zou een goede zaak zijn voor de VRT én voor de commerciële zenders, want het betekent ook een vorm van solidariteit. Als het slecht zou gaan voor allen, ook voor VRT. Immers, de echte bedreiging komt niet van de VRT, maar van de internationale spelers als Facebook en Google. Zij romen 70% van de reclamemarkt op internet af. Samen sterk tegen de internationale spelers, dat zal nodig zijn.

Ten vierde wil de minister dat het aandeel externe producties toeneemt en de productiehuizen vrijer moeten worden om de programmarechten te vermarkten. ‘Zo kunnen ze hun marges opkrikken. Uiteraard is heel het medialandschap gebaat bij een bloeiende productiesector. De vraag is echter of Minister Gatz heeft berekend wat dit in concreto betekent, gelet op de lagere dotatie? De consequentie is immers een afbouw van interne productie en personeel bij de VRT.

Tot slot wil Gatz een slankere VRT. Deze keuze komt tegemoet aan de roep van de criticasters van de VRT en de private media-actoren: “Laat de VRT maar besparen, het vet moet van de soep”, klinkt het. De realiteit is evenwel anders. Cijfers van de European Broadcasting Union tonen zwart op wit aan dat de VRT, in de verhouding werknemers-kijkcijfers, de derde meest efficiënte openbare omroep is van Europa. Met 45 euro belastinggeld per Vlaming in 2015 (een bedrag waarmee de VRT bij de goedkoopste in Europa hoort), levert VRT kwaliteit om u tegen te zeggen. Of het nu het Journaal, Thuis is, of een schitterende fictiereeks als ‘Eigen Kweek’. Nochtans moet de VRT een transformatieplan uitwerken. ‘(…) De VRT moet zelf uittekenen hoe zij zich het best zien functioneren’, aldus Gatz. ‘Het is aan de VRT te kijken hoe ze het best en het meest efficiënt werkt.’ Gatz zegt omfloerst dat het onvermijdelijk is dat daar nieuwe afvloeiingen bij zullen horen.
Slotsom: we zijn blij dat Gatz ook met onze voorstellen in zekere zin heeft rekening gehouden, maar in fine baart het plan ons zorgen. We zien een minister op twee benen, maar bottom line blijft immers: we krijgen de komende jaren minder VRT.

Wij zien dit anders. Volgens ons is er dan maar één optie: radicaal kiezen voor een sterke openbare omroep. Dat is een goede zaak te zijn voor de kijkers, voor de sector. De rol van de openbare omroep inzake cultuurspreiding in de meest brede zin, culturele identiteitsvorming, gemeenschapsvorming, aanjager van de brede mediasector, marktversterking, kan niet onderschat worden. Een sterke VRT is goed voor de mensen, dat is goed voor de democratie, zo toont wetenschappelijk onderzoek dat een oorzakelijk verband legt tussen een sterke openbare omroep, een sterk privaat mediabestel (een sterke openbare omroep jaagt de gehele mediasector aan, waardoor die marktversterkend werkt en de mediagebruiker alleen maar ten goede komt) én met een samenleving waarin burgers uitstekend geïnformeerd worden en de democratie aldus maximaal werkt.

Elk van deze rollen dreigt substantieel te worden beknot te worden in het plan van Gatz. Een kleinere VRT zal gewoon een afgeslankt Vlaanderen betekenen. Daarom vragen we minister van Media Sven Gatz om de vleugels van de VRT niet op zo’n manier te knippen dat de openbare omroep over 5 jaar steeds meer een nichezender wordt, want dan zal het er nog feller gediscussieerd worden over de noodzaak ervan. Vergeet vooral niet dat onze Vlaamse mediabedrijven, openbaar en commercieel nog veel meer onder druk worden gezet door Proximus, Telenet, Netflix, Apple en andere internationale spelers die eigen aanbod en zenders lanceren en een steeds groter marktaandeel verwerven.

De Vlaming verdient beter dan een openbare omroep die de gaatjes opvult die – de overigens eveneens kwaliteitsvolle – commerciële media in Vlaanderen laten. Dat is écht geen luxe, maar een noodzaak. Less is more is in het geval van de VRT echt geen optie voor een media- en cultuurrijk Vlaanderen.

Katia Segers (Vlaams Volksvertegenwoordiger sp.a en Professor Media VUB) en Bart Caron (Vlaams Volksvertegenwoordiger Groen)