Dankzij minister Gatz hangt hier een/geen kunstwerk

Ingediend op oktober 1st, 2015 door bartcaron

D-day voor cultureel Vlaanderen: gezelschappen en musea dienen met bang hart subsidiedossier in. (artikel uit De Morgen 1 oktober 2015)

Elk cultuurhuis, theatergezelschap of museum dat de komende jaren subsidies wil, dropt vandaag zijn dossier in de brievenbus van cultuurminister Sven Gatz. Daarna is het bang afwachten. Na een forse besparingsronde en het inkrimpen van projectsubsidies is het vertrouwen tussen sector en minister zoek.

Achttien oktober stond bij cultuurminnend Turnhout met rood in de agenda aangestipt. Die zondag stond in het plaatselijke cultuurcentrum de voorstelling Schat van het woud & Rubus Productions op het programma. Maar een paar weken geleden was er slecht nieuws voor de culturo’s. De voorstelling werd last minute van het programma geschrapt. Ondanks een positieve beoordeling van de adviescommissie volgde er geen subsidie. En zonder geld, geen voorstelling.

Ook in Roeselare blijven ze op hun honger zitten. Daar zou choreograaf Helder Seabra op 12 december met zijn zes dansers de voorstelling Lore komen spelen. Ook daar hetzelfde verhaal. Positief advies, maar geen subsidies. De voorstelling helemaal opdoeken wou Seabra niet, maar in plaats van zes zullen in Roeselare slechts drie dansers op de planken komen.

Het zijn slechts twee voorbeelden van voorstellingen die geschrapt of bijgestuurd zijn nadat cultuurminister Gatz (Open Vld) eind juli de vinger op de knip hield bij het uitdelen van projectsubsidies. Terwijl die vorm van subsidiëring in 2014 nog goed was voor 8,3 miljoen euro, blijft daar anno 2015 nog amper 6,5 miljoen euro van over. Van de 129 positief geadviseerde dossiers moesten er maar liefst 79 het zonder steun stellen. “Geld dat er niet is, kan ik niet toekennen, hoe graag ik dat ook zou willen”, reageert Gatz.

De gevolgen daarvan duiken nu op websites van culturele centra overal te lande op. Het uitblijven van subsidies is niet alleen een financiële strop voor creatievelingen en kunstenaars die er op hoopten. “Ook de culturele centra dragen de gevolgen”, vertelt Evi Gillard van de vereniging van Vlaamse cultuur- en gemeenschapscentra. “Wanneer een voorstelling plots wegvalt of in aangepaste vorm op de planken komt, voelen zij dat ook in hun portefeuille. Het culturele veld is een uiterst fragiel ecosysteem. Haal er één schakel tussenuit en de hele keten valt uit elkaar.”

Precaire situatie
Gatz zat bovendien al eerder aan de centen van de cultuursector. Vorig jaar werden alle structurele subsidies met 7,5 procent teruggeschroefd. En ook dat laat zich voelen. Het Symfonieorkest Vlaanderen schrapt repetities, De Vieze Gasten besparen op personeel en de expo’s in Museum M zijn tegenwoordig net iets minder groots (zie getuigenis). “We doen al jarenlang veel te veel met veel te weinig centen”, zegt Leen Laconte van oKo, het overlegorgaan voor de kunstenorganisaties. “De subsidies zijn de laatste tien jaar nooit opgetrokken, terwijl de kosten steeds hoger opliepen. Als daar dan nog een besparing bovenop komt, wordt de situatie precair.”

Meer samenwerking en alternatieve financiering zouden volgens de minister een uitkomst moeten bieden. En in sommige gevallen blijkt dat ook te kloppen. “Vooral grote huizen met aanzien en status slagen er in sponsors te lokken”, weet Laconte. “Voor kleinere spelers, of sociaal-artistieke projecten die met bepaalde doelgroepen werken, ligt dat minder voor de hand. De minister verwijst graag naar landen als Nederland en de VS, waar giften een belangrijke inkomstenbron voor de culture wereld vormen. Maar de belastingdruk ligt in Vlaanderen een stuk hoger. Mensen hebben het gevoel dat ze al gegeven hebben. Bovendien bleek vorig jaar nog uit een onderzoek van de Koning Boudewijnstichting dat cultuur bij de gemiddelde Vlaming helemaal onderaan op het lijstje goede doelen staat.”

Deuken in imago
Logisch dus dat de cultuurbonzen vandaag hun dossier met een bang hartje komen indienen. Want hoewel de minister al herhaaldelijk beloofde om voor de periode 2017 tot 2021 voor meer financiële zuurstof te zorgen, is de scepsis groot. Zal de economie wel aantrekken, of blijft de regering in het besparingsdenken steken? En heeft Gatz voldoende gewicht binnen de regering om zijn beloftes na te komen?

Zijn criticasters binnen de Vlaamse regering hebben hun twijfels. Bart Caron (Groen): “De minister is met een heel groot verwachtingspatroon gestart, maar ondertussen heeft zijn imago al een paar deuken gekregen. De manier waarop bepaalde projectsubsidies, tegen alle advies in, toch zijn toegekend, doet op zijn minst vragen rijzen. En ook in het VRT-dossier scoort hij niet meteen punten. In dat dossier toont deze regering trouwens dat ze zich heel hard op kan stellen wanneer het over de centen gaat. Zal Gatz als eenzame fietser zijn doel wel bereiken wanneer de rest van de regering voor tegenwind zorgt?”

“Het zou niet de eerste keer zijn dat Gatz voor een onaangename verrassing zorgt”, zegt Yamila Idrissi (sp.a). “De mensen geloven hem niet meer. Er is een diepe vertrouwenscrisis tussen de minister en het veld.”

Zelfs als de minister de nodige middelen weet bijeen te krijgen, dreigt de uiteindelijke verdeling van de subsidiepot voor het nodige rumoer te zorgen. Gatz laat nu al duidelijk verstaan dat er slachtoffers zullen vallen. “Structureel gesubsidieerde organisaties met een minder goede werking en weinig of geen impact en uitstraling op Vlaams niveau, kunnen hun werkingssubsidies verliezen. Ik wil de versnippering in het veld aanpakken. Alleen door het maken van keuzes kunnen we de realistische financiering van kunstenorganisaties verzekeren.”

“Moet kunnen”, vindt Caron. “Maar dan moet die keuze wel op basis van duidelijke, heldere criteria gemaakt worden. In het nieuwe Kunstendecreet is dat voorzien, maar als de minister zoals bij de projectsubsidies ervoor kiest om die adviezen te negeren, dan is het einde zoek.”

De komende subsidieronde is niet de enige onbekende factor die de cultuursector stress bezorgt. Zo is er nog steeds onduidelijkheid over wat er te gebeuren staat wanneer de provinciale subsidies, die veel grotere cultuurhuizen krijgen, wegvallen. Al belooft Gatz wat dat betreft snel een oplossing. Dit najaar nog gaat hij met de betrokken partijen rond de tafel zitten. “De Vlaamse overheid zal in eerste instantie die provinciale subsidies overnemen. Het is niet de bedoeling dat de sector het slachtoffer wordt van wat in se een bestuurlijke operatie is.”

En dan is er nog de financiering van de culturele centra. Tot nu kregen die hun geld van de Vlaamse overheid, met de uitdrukkelijke verplichting een aanzienlijk deel van hun budget aan gesubsidieerde gezelschappen te spenderen. Vanaf 2016 komt daar verandering in. Dan wordt dat budget naar de gemeenten overgeheveld, die niet meer verplicht zijn dat aan cultuur te spenderen. Een overheveling met mogelijk grote gevolgen.

“In bepaalde gemeenten zullen culturele centra het met een pak minder moeten doen”, voorspelt de vereniging van Vlaamse cultuur -en gemeenschapscentra. “Er zullen altijd gemeentebesturen zijn die in plaats van in cultuur liever in een nieuwe rotonde willen investeren. Ook het geld dat wel naar cultuur vloeit, zal anders besteed worden. Culturele centra zullen vaker voor grote, commercieel interessantere namen kiezen. Daar dreigen de kleine, beginnende gezelschappen en kunstenaars de dupe van te worden. Diezelfde mensen dus die ook al het slachtoffer waren van de daling van de projectsubsidies.”

Misselijk
Bang afwachten dus. Alvast tot januari 2016. Dan krijgen de culturo’s die op subsidie hopen, een preadvies in de bus. De definitieve beslissing over wie wat krijgt, valt net voor de zomer.

Caron: “We zijn vertrokken voor een traject van negen maanden. Vergelijk het met een zwangerschap. In het begin ben je er misselijk van. Op het einde doet het pijn. Maar je kunt er iets heel moois aan overhouden. Laat ons vooral hopen dat dat deze keer ook het geval is.”

PIETER DUMON