Waarom de Vlaamse regering kunstenaars niet meer graag ziet

Ingediend op juli 1st, 2016 door bartcaron

Het stof van de subsidieverdeling in de kunsten dwarrelt traag naar beneden. De reacties balanceren tussen ontgoocheling en ongenoegen. Ik ben ontgoocheld. Waarom heeft deze regering niet getoond dat ze ook zonder ‘links’ kunstenaars en hun organisaties apprecieert? Waarom heeft de dominante Vlaams-nationale partij niet ingezet op de kunsten als één van de steunpilaren van de Vlaamse identiteit?

De beslissing is er wellicht geen tegen de kunsten maar een beheersingsstrategie. Dat staat haaks op het wezen van de kunstenpraktijk. Daar ontstaan en vergaan initiatieven, borrelt creativiteit op of droogt die op. Nieuwlichters vallen (figuurlijk) de gevestigde waarden aan en vechten voor een plek onder de zon. Dat is legitiem. Elke subsidieperiode moet er een gezonde in- en uitstroom zijn. Dat is nu niet zo. Die bewegingen moeten elkaar in balans houden, zoniet komt de kwaliteit en de diversiteit in het gedrang.

De Vlaamse regering kan toch niet naast ons springlevend kunstenveld kijken? In the State of the Art kunnen we dat alleen toejuichen? Het beleid van de voorbije decennia, sinds cultuurminister Dewael – ook een liberaal – heeft geleid tot die hoogconjunctuur. In heel de wereld zijn Vlaamse topartiesten aanwezig. Van Avignon tot de Frankfurter Buchmesse. Ook in onze kunsten- en cultuurcentra zien en horen we topkwaliteit. Elke Europese regio kan alleen dromen van zo’n landschap. Het is gevolg van een kunstenbeleid, historisch gedragen door alle partijen.

Beleidsbeslissingen in financiële termen

Waarom komen daar nu diepe barsten in? De mentaliteit van de overheid is diepgaand veranderd. De economische crisis, gecombineerd met etnisch-culturele onzekerheid leidt tot beleidsbeslissingen die worden genomen in utilitaire, economische en financiële termen. Het artistieke is blijkbaar niet meer zo nodig voor deze regering, net zo min als de verwondering en de emotie die kunst oproepen, het verbindende van de kunsten, de verbeelding van aangrijpende werkelijkheden.

De praktijk staat echter haaks op die kloof. Mensen leven (nog steeds) niet van brood alleen. Theaterzalen lopen vol, cinema’s staan evenmin leeg, de boekenverkoop doet het goed, cultuurtoerisme is een hot item. En de televisie en het internet doen ons weg dromen van de realiteit van elke dag. Mensen willen reflectie, emotionele momenten, diepgang, niet alleen ontspanning. De huidige regering vindt dat misschien ook, maar vindt het steeds minder haar verantwoordelijkheid. De creatieve industrie zal ons dat wel leveren, redeneren ze, uiteraard eerder in een verpakking die neigt naar brood en spelen.

Precies daar ligt hét knelpunt. Deze overheid treedt step by step terug en denkt dat het via de markt ook kan. Dat ligt helemaal in lijn van de nieuw-conservatieve doctrine. Dat lukt echter niet voor kwetsbare, moeilijke, vernieuwende kunstcreaties. Zo ging het ook bij de besparingen voor de VRT. Het evenwicht tussen markt en overheid (subsidies) geraakt verstoord. Dat toont deze beslissing. De ‘mondjesmaat’ van subsidies neemt toe, de diepe overtuiging dat we pas een ‘rijke en warme’ samenleving bouwen op kunst en cultuur, is in verdrukking.

Gatz geïsoleerd in regering

Dat is wat wordt bedoeld als sommige politici spreken over ‘keuzes maken’. Dat is niet het bestrijden van versnippering maar het inkrimpen van de rol van de overheid. Dat minister Gatz het goed meent, trek ik niet eens in twijfel. Hij heeft een hart voor kunst en kunstenaars. Alleen, hij is geïsoleerd in de regering. Zijn partij is er eigenlijk overbodig, hij is de machteloze behoeder van de kruimels van de Vlaamse begroting. Ik had meer guts verwacht van Gatz. Wat meer geklop op de regeringstafel, wat meer dreigementen. Hij heeft geen redelijk budget bij elkaar gekregen. De stijging is kleiner dan de index van de voorbije twee jaar.

En dus is niemand gelukkig. Wie wel centen krijgt, krijgt er fors minder dan geadviseerd. Wie er geen krijgt, en zeker zij met een positief artistiek advies, kijken met verbazing naar de selectieve opvispraktijk uit de onderste regionen van de ranking. Waar is de ene wel opgevist, en de andere niet? Het antwoord is lobbying en een ratjetoe van politiek gekonkel. Dat onderstreept de zwakke positie van onze cultuurminister.

Die zwakte toont zich ook in het niet adequaat omgaan met de instrumenten van het Kunstendecreet: de onevenwichtige pool van beoordelaars met uiteenlopende adviezen tussen commissies onderling en het ontbreken van het overzicht, de al te breedvoerige Visienota die weinig krijtlijnen trekt voor beoordelaars.

Ik stel voor dat we besparen op de vergoeding en werkingskosten van het politieke apparaat. We vinden ongetwijfeld 10 miljoen om de ergste noden te lenigen. Daarvoor hoeven we zelfs niet eens minder straaljagers te kopen.