Het nieuwe Cultuurbeleid, klein onderhoud?

Ingediend op oktober 31st, 2009 door bartcaron

De beleidsnota Cultuur doet me denken aan de oude dorpsgaragist. In klein onderhoud zoals olie verversen, lampen bijstellen, was hij goed en goedkoop. Maar als er een structurele breuk aan de wagen kwam, een joint de culasse moest vernieuwd worden of de airco defect was, haakte hij af. En nieuwe auto’s verkocht hij ook niet, laat staan dat hij de ambitie zou gehad hebben om een grote blinkende garage te bezitten, inclusief een mooie showroom, een grote neon aan de gevel en een kunstwerk, genre ‘de man die de wolken meet’, op het dak.. Hij kon het zich trouwens niet voorstellen hoe hij dat voor elkaar zou kunnen brengen. Nee, zijn dagelijkse kost verdienen was al genoeg.

Joke Schauvliege dreigt de dorpsgaragist van het Vlaamse cultuurbeleid te worden. Haar beleidsnota zal de samenleving niet veranderen, laat staan dat ze ten gronde iets zal veranderen aan de culturele gebeurtenissen en daden in Vlaanderen. De nota bevat namelijk geen gedachten die mij zouden verleiden om termen als bevlogenheid, visie en ambitie in de mond te nemen. De nota schetst wel hoe de minister denkt het klein cultureel onderhoud te organiseren.
Aan de ene kant stemt mij dat best gelukkig. De uitgezette lijnen van de voorbije tien jaar worden niet op de schroothoop gedumpt, integendeel ze worden meestal bekrachtigd. Er komt geen trendbreuk. Er gaat een zucht van opluchting door de culturele rangen. Eindelijk decretale rust, na een periode waarin de kaders van het cultuurbeleid grondig op hun kop gezet werden. Daarenboven, het is crisis, en dan is het meestal van ‘sauve qui peut’. Er komt geen trendbreuk dus. Dat is goed. Ik beschouw het zelfs als een compliment. Ik mocht jarenlang zelf meewerken in de ontwerpafdeling van de culturele garage en stel met genoegen vast dat de visionaire en ambitieuze aanpak ondertussen in regelgeving of in beleidsinitiatieven omgezet is.

In deze beleidsnota ontbreekt erg veel, maar vooral één frappant punt: liefde voor de kunsten en voor de kunstenaars. Zij zijn het hart van het cultuurbeleid en creëren het erfgoed van de toekomst. Een behartenswaardige uitspraak over muziek en orkesten, toneel, beeldende kunst of architectuur kan er niet van af. Wel dat er een analyse komt en er in de toekomst strengere keuzes moeten worden gemaakt: lees er zijn teveel gezelschappen die teveel maken. Merkwaardig genoeg wordt er meer geschreven over het Fonds voor de Letteren of het Vlaams Audiovisueel Fonds. De minister wil dat het Fonds ook non-fictie steunt. Zeer goed. Over Letterenbeleid valt er, behalve dan over het Fonds,  bitter weinig te lezen. De auteursvereniging is vragende partij voor een gesprek met de minister, maar hiervoor heeft de minister blijkbaar geen tijd. De afwezige aandacht voor de taal wordt pijnlijk geïllustreerd door een piepklein detail op pagina 23, een ‘dt’-foutje. Kan iedereen overkomen.

Het gebrekkige ambitieniveau zie je ook aan al wat niet eens een vermelding waard is. Er is geen woord gewijd aan de media. Ook niet aan de VRT, toch onze belangrijkste culturele organisatie. Moet er geen betere samenwerking komen? Er is geen wil om te komen tot een cultureel verdrag met onze dichtste buur Wallonië. De arthouse-cinema’s, sector in crisis, worden niet genoemd. De Nederlandse Taalunie, goed voor een flinke hap uit de begroting, is geen woord waard, evenmin als het Vlaams-Nederlands Huis in Brussel, de Brakke Grond in Amsterdam. Nochtans allemaal eigen initiatieven van de Vlaamse overheid.  De grote instellingen krijgen nauwelijks aandacht: hoe het verder moet met de orkesten, de Opera, de Singel enz. komen we niet te weten, alleen dat er criteria zullen ontwikkeld worden om hen te definiëren.

Met wat goede wil kan je twee prioriteiten vinden: de zorg voor ons erfgoed en cultuur op de digitale trein zetten. Die thema’s krijgen veel aandacht en een vrij concrete invulling, zeker het erfgoed. De toppers van de volgende periode zijn de bouw van de Waalse Krook (Audiovisueel Erfgoed) en de uitbouw van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur in Leuven als kenniscentrum van religieus erfgoed. Twee terechte toppers trouwens. En we lezen dat er voor de landelijke musea en voor het verwerven van topstukken meer geld moet zijn. Nergens anders lezen we zoiets.

Daarnaast zijn er een aantal beleidsdoelstellingen die we graag lezen: cultuureducatie in functie van de opbouw van culturele competentie wordt naar voor geschoven. Prima, maar hoe dat moet verwerkelijkt worden, staat niet in de nota. Over de uitermate belangrijke rol van het onderwijs wordt in dit kader niet gerept. We delen de zorg van de minister voor een betere afstemming van artistieke productie en spreiding; er wordt inderdaad te veel gecreëerd dat te weinig wordt getoond, alleen ontbreken ook hier ideeën hoe dat kan worden aangepakt.
De minister legt sterk de nadruk op participatie van kansengroepen en diversiteit. Uitstekend. Maar die belofte wordt al meteen geschonden. Bij de besparingen op cultuur worden deze kansengroepen niet ontzien, ze moeten evenveel inleveren.

Dat de individuele kunstenaars extra aandacht krijgen, kunnen we steunen en dat er een beter evenwicht moet komen tussen structurele en projectsubsidies in de Kunsten is geheel terecht. Alleen, volgend jaar wordt er meer bespaard op projecten dan op meerjarige subsidies, zodat het verschil nog groter wordt. Onbegrijpelijke woordbreuk.
En we kijken uit naar een krachtig internationaal beleid. Maar dat moet dan wel worden gedreven door de kunstenaars, en dat lezen we niet. Nee, ook hier staat ons erfgoed centraal en moet de uitstraling van Vlaanderen dienen. En zou er misschien een beetje aandacht mogen gaan naar cultuur in het zuiden? Cultuur speelt een doorslaggevende rol in ontwikkeling. Het Vti hield er met Mo een schitterende studiedag over, maar Schauvliege maakt er geen woorden aan vuil! Al goed dat tenminste de populaire cultuur meer zal gecoverd worden door Cultuurinvest met aandacht voor jongerencultuur, voor gaming, voor design en pop.
Ook de mantra van de planlastvermindering is in deze nota ruim aanwezig. Tot mijn colère worden de lokale sectorale plannen (cultuur, jeugd, sport enz.) afgeschaft en geïntegreerd in het algemeen meerjarig gemeentelijk plan. Wat een nonsens. Het is niet het ‘nadenken over’ dat leidt tot planlast, wel de uitgebreide rapportage ervan. Het tegengestelde van planning is willekeur. Schaffen de ministers straks ook hun eigen beleidsnota’s af? Waarom niet? Ondertussen worden plannen vervangen door of aangevuld met outputcontrole, benchmarking, registratie, meetbaarheid, enz., lelijke woorden die niets meer betekenen dan gegevens verzamelen, meer controle door de administratie, meer administratie.

Deze beleidsnota zal onderzoeken en evalueren dat het een lieve lust is. Is dat een bewijs van openheid of van gebrek aan visie? Er schuilen trouwens nog meer adders onder het gras, al zitten ze goed verstopt tussen de lijnen: het sociaal-artistiek werk moet weg uit het Kunstendecreet, de talrijke initiatieven voor participatiebevordering worden ingekrompen (in tegenstelling tot de retoriek over participatie), er komt een grote evaluatie van het Kunstendecreet (lees inkrimping), de kerntaken van steunpunten en belangenbehartigers dienen uitgeklaard (lees afbouw), enzovoort. We willen niet dat de vernieuwingen in het sociaal-cultureel werk of het lokaal cultuurbeleid worden teruggedraaid, maar bij het lezen van de tekst bekruipt ons het gevoel dat er een trage en haast onmerkbare restauratie zal plaatsvinden, terug naar de oude schema’s. Laat ons hopen dat dit een foute indruk zal blijken te zijn.

Het verhaal dat Schauvliege vertelt over natuur en cultuur, daar geloven we niet in. Nee, we moeten de artiesten de natuur niet insturen, we moeten een plan maken voor een groen cultuurhuizenplan, tegen 2025 de globale CO2-uitstoot van de cultuurhuizen met 60% verminderen. Maar dat lezen we niet.

We missen geloof, overtuiging, liefde voor kunst en cultuur en de sector. We willen een garagist die zot is van blinkende karossen, we willen een minister die meent dat de wereld niet zonder kunst en cultuur kan leven. Geen minister die schrijft: “cultuur biedt een oase aan rust, ontspanning en uitdaging”. We willen geen wereldvreemde titels en doelen lezen zoals “culturele onzuiverheid” of “competentieverwerving en -waardering stimuleren”.
Gvd, cultuurbeleid is meer dan klein onderhoud.