Cultuurbeleid voeren is iets anders dan de vuile was doorschuiven

Ingediend op maart 7th, 2012 door bartcaron

Waarom algemene verfondsing in de kunsten nonsens is

De bevlogen uitspraak van Minister Joke Schauvliege over de CO2 reductie staat in schrilk contrast met haar uitspraken over subsidies voor de kunsten. Ze stelt nu voor om de subsidieverdeling voor theater, muziek en andere kunsten niet meer te laten gebeuren door de Cultuurminister maar door aparte fondsen, zoals in Nederland. Verfondsing heet dat.

Het is eens te meer duidelijk dat Joke Schauvliege haar verantwoordelijkheid wil ontvluchten. Ja, het is lastig subsidies te verdelen. Er zijn veel meer aanvragen dan er kunnen gehonoreerd worden, en steeds voor lagere bedragen dan de aanvragers wensen. Ondankbaar dus, maar zo noodzakelijk. Haar verklaring toont ook weer eens aan dat ze geen keuzes durft te maken – logisch als je weinig visie hebt – en daardoor het belang van cultuurbeleid schaadt.

Ik wil de afstand tussen de politiek en de kunstenpraktijk niet groter zien worden, en vermijden dat de politiek vervreemd geraakt van de kunstenwereld. Als Joke Schauvliege nu ook nog de beslissingen over subsidiëring uit handen geeft, dan groeit de afstand nog meer. Daarenboven leidt verfondsing ertoe dat de parlementaire controle op de uitvoerende macht uitgehold wordt. De minister moet zich dan niet meer verantwoorden voor beslissingen die zij niet meer neemt. De interesse in politieke middens voor het kunstenbeleid daalt dan ongetwijfeld. Dat blijkt nog het beste in Nederland, waar net die verfondsing een belangrijke verklaring is waarom de regering zonder blikken of blozen een kwart van het cultuurbudget kon afhakken. Bij ons in Vlaanderen is het omgekeerd. De nauwere betrokkenheid tussen het kunst- en cultuurleven en het beleid, zowel op lokaal als op Vlaams niveau, is in Vlaanderen één van de redenen waarom dat soort diepe cuts bij ons niet denkbaar is. Hoe dan ook, laat politici aub opkomen voor kunstenorganisaties. Het heeft ook een positieve invloed op het globale budget dat in het verleden schoksgewijze, bij elke beslissingsronde, steeg.

Dan is er nog de problematiek van continuïteit in werking en van werkgelegenheid. Vandaag beslist de minister op basis van het Kunstendecreet voor 2 of 4-jarige subsidies, van vooral organisaties. Die relatieve stabiliteit is nodig om een toneelgezelschap of een orkest op de been te houden. Het zijn nu eenmaal grotere structuren die wat meer zekerheid vereisen. De politiek kan die het beste garanderen omdat zij niet alleen artistieke motieven voor subsidiëring hanteert, maar ook randvoorwaarden zoals werkgelegenheid, publieksparticipatie en stedenbeleid verdisconteert.

Wil de minister af van de politieke lobbying? Zal ze daardoor verdwijnen? Dan zal ongetwijfeld niet meer zoveel bij politici gelobbyed worden, maar des te meer bij het bestuur en de commissies van de fondsen zelf. Dat daar geen parlementaire controle op is, leidt wel meer tot achterkamerbeslissingen.

Verfondsing neigt naar een conservatiever beleid waarin gevestigde waarden hun plek bewaken. Een fonds is immers een corporatistische organisatie die bestuurd wordt door veldbewoners waar de facto de ‘heersende’ krachten de koers bepalen. Cultuurbeleid maken is echter een verantwoordelijkheid van de politiek, en in eerste instantie van een minister.

Het betekent niet dat het subsidiesysteem niet kan verbeteren. Er kunnen zelfs een aantal onderdelen worden georganiseerd zonder dat de politiek er nog in tussenkomt. Bijvoorbeeld voor individuele beurzen aan kunstenaars, en voor projectsubsidies aan organisaties zou het kunnen, en wellicht zinvol zijn. De huidige beoordelingscommissies en de administratie Cultuur mogen dit van mij zelf afhandelen, zonder politieke eindbeslissing.

Wat hebben we geleerd van het Vlaams Fonds voor de Letteren en het Vlaams Audiovisueel Fonds. Dat zijn twee bestaande fondsen. Het gaat hier om specifieke disciplines, om eenmalige projecten zoals een film, of om steun aan auteurs die beurzen krijgen. Voor steun aan personen en aan projecten die vaak een profit doel hebben – een film wil winst maken – is het aangewezen dat de politiek wat afstand neemt. Zeker als er personen worden gesubsidieerd, want deze steun is gevoelig voor lobbying en vriendjespolitiek.
Het is ook hulp aan de ‘goede’ (kwaliteitsvolle) creatie die anders niet zou tot stand komen, en ook een vorm van marktondersteuning, subsidie voor cultuurproducten die een potentie hebben om winst te maken.

Oké, als Joke Schauvliege niet verantwoordelijk meer wil zijn voor de moeilijke subsidiebeslissingen, dan kan ze beter proberen af te geraken van de bevoegdheid Cultuur. Het is iets te makkelijk om de vuile was telkens door te schuiven.