Missen liefhebbers van folk, jazz en rock goede smaak?

Ingediend op februari 22nd, 2012 door bartcaron

Voor de inner circle van de Vlaamse kunst zijn Rosas, Platel en Opbrouck een ondergrens

De toneelwereld, de muziek, de beeldende kunst en bijna alle andere artistieke disciplines, krijgen dezer dagen een rapport. Op 31 december stopt hun subsidie. Hun nieuwe beleidsplan voor vier of twee jaar is in eerste lezing gepasseerd door de kritische blik van de beoordelingscommissies. Organisaties kregen gisteren hun preadvies en kunnen nu een repliek indienen. Tot eind juni houdt de spanning aan, want pas dan beslist de minister over de enveloppen.

Ik wil stilstaan bij één opvallende tendens die uitspringt bij het lezen van de preadviezen. Namelijk dat de commissies een grote liefde betuigen voor een hippe stedelijke kunstsfeer, voor hedendaagsheid, voor avant-garde. En dat minder hippe kunstvormen – denk aan muziekgenres als folk of jazz, aan klassiek theater, aan instellingen en festivals met een wat bredere artistieke werking maar die uitdrukkelijk inzetten op publieksverbreding – uit de boot dreigen te vallen.

Het is paradoxaal: de commissies hebben de neiging om te kiezen voor uitgesproken contemporaine kunst, die bon ton is bij de zogenaamdeinner circle van de kunstenwereld: de recensenten, programmatoren, curators en frequente bezoekers. Zij menen dat hun smaak de goede smaak vertegenwoordigt. Voor afwijkende meningen is er weinig plaats, of je dreigt uit de inner circle te worden geduwd. Niemand twijfelt aan de kwaliteiten van Rosas, Alain Platel of Wim Opbrouck, maar dat kunstenaarstalent slechts een plaats vindt als het nog straffer, nog hedendaagser moet (willen) zijn, heeft smaak- en aanbodversmalling tot gevolg.
Een unieke keuze voor de avant-garde is eigenlijk conservatief. Als de subsidieronde daarenboven in een economisch barre periode komt, dan kiest zo’n commissie haast automatisch voor de bestaande hippe organisaties. Er is weinig ruimte voor nieuwe spelers of minder hippe genres en worden minder artyfarty – zo noemde een directeur van een kunstenhuis de adviezen in een e-mail – organisaties bedeeld met een negatief of twijfelend advies.

Een en ander moeten we historisch duiden. De meeste kunsten worden eigenlijk sinds een goede vijftien jaar gesubsidieerd. Er kwamen dan reglementen en decreten van de ambitieuze Vlaamse overheid. Pas sinds dan worden subsidies gegeven aan de beeldende kunst, aan initiatieven in de rock en de jazz, aan kunstencentra en festivals, en nog recenter aan kunst- educatieve en sociaalartistieke organisaties. Vlaanderen gaf daarvoor enkel beperkte subsidies aan de dan heersende canon, zeg maar de burgerlijke kunsten. Er ging geld naar opera, klassieke orkesten, de grote toneelgezelschappen die het traditionele repertoire brachten, het ballet. De jaren daarna verruimde de blik en kregen de ‘moderne’ kunsten zoals dans, de rockmuziek, actuele beeldende kunst, jazz en andere een plaats onder de subsidiezon. Terecht. Dat leidde traag maar zeker tot een bredere canon. In zoverre zelfs dat de pendel dreigt door te slaan. De actuele en zeker de hedendaagse kunsten worden hoger ingeschat dan de klassieke. Je kan dat vergelijken met de veranderingen in de mode. Ontwerpers, critici en bladen schuiven graag mee met de hippe ontwerpers en smaakmakers.

Veldbewoners identificeren zich met de goede kunstexpressies en met de juiste smaak. Je zou maar goed gek zijn om liefhebber te zijn van die oubollige genres als wereldmuziek, folk of jazz, en zelfs een vrij gewone rockprogrammering, en idem dito in andere kunstdisciplines. Niet dat de vernieuwing in de kunsten niet richtinggevend moet zijn. Dat moet ze wel zijn, net omdat er dialectiek moet heersen, een strijd om de legitimiteit tussen gevestigde en nieuwe kunst, maar dat is een strijd binnen disciplines en genres.

Mag ik een oproep doen? Ik zou de minister en alle andere betrokkenen willen vragen om de blik van wat gesteund moet worden voldoende breed te houden. Daar zijn veel argumenten voor. Het belangrijkste is eigenlijk een eenvoudig: het cultuurbeleid (en dus ook het kunstenbeleid) moet aandacht hebben voor alle kunst- en cultuuruitingen, maar beperkt zich in de ondersteuning tot die uitingen die ze waardevol of kwaliteitsvol acht en niet kunnen overleven zonder steun van die overheid. Dat basiscriterium maakt abstractie van de smaak. Het veronderstelt een voldoende breed subsidiebeleid, weliswaar met prioritaire aandacht voor het hedendaagse maar zonder andere uitingen te dumpen. Ik hanteer ook het kwaliteitscriterium, maar het mag niet enkel afgetoetst worden aan de heersende mode.

Ik heb ook te doen met de beoordelaars. Voor het eerst moeten ze dat doen in een krimpend financieel kader, met veel goede aanvragen op tafel en zonder een kader aangereikt door een minister van Cultuur. Ze krijgen de vuile was doorgeschoven. Dat is geen makkelijke, laat staan een dankbare klus. En dus moet de Vlaamse regering financiële ruimte creëren, anders dreigt een bloedbad en een stevige versmalling van het artistieke aanbod.