Minister van Cultuur Jan Jambon heeft 25,3 miljoen euro extra middelen gevonden voor de recente ronde in het kunstendecreet. Een straf verhaal, zonder enige twijfel. Daarmee veegt hij in één grote zwaai alle mogelijke kritiek op zijn cultuurbeleid van tafel. Zo lijkt het althans.
Ja, het is totaal onverwacht. De procedure leek veeleer bedoeld om het schaarse budget op een min of meer rechtvaardige wijze te verdelen. Slachtoffers, die zouden er zeker zijn. Daarvoor werden de beoordelingscommissies in een strak gareel gezet. Maar het draaide anders uit. De bede van de sector om extra geld vrij te maken heeft gewerkt. Er werd gerekend op zo’n 10 miljoen euro extra, ‘om de grootste accidenten op te lossen’. Maar het werd veel meer. Is het ooit vertoond, zo’n spectaculaire stijging? Mijn zin voor ironie doet me zeggen: ‘Jambon doet een Anciaux’tje’. Immers, de subsidieverhogingen zijn van dezelfde orde.
Is Jan Jambon daarmee de minister die de hoogste subsidiestijging heeft gerealiseerd? De stijging voor de ronde 2023-2027 komt neer op 15,5%. Het totaal bedrag voor de werkingssubsidies voor de komende vijf jaar komt daarmee op 178,5 miljoen euro. Zijn voorganger Sven Gatz besliste in 2016 om 142 miljoen toe te kennen. Dat was ook een stijging met 7,5 miljoen, 4,1% meer. Daarvoor was Joke Schauvliege de bevoegde minister. Zij trok voor de werkingssubsidies een budget uit van 130 miljoen, een stijging van 7,5 miljoen, wat neerkomt op 8,6%. Bert Anciaux, die het eerste Kunstendecreet maakte, kende 106 miljoen toe in 2006/2007, inclusief de middelen voor het aflopende Muziekdecreet, een stijging van 18,1%. Hij had in 2001 en 2002 al forse subsidieverhogingen toegekend in het kader van het toenmalige Podiumkunstendecreet. (meer…)
Ingediend onder bart schrijft, mijn gedachtReacties uitgeschakeld voor Sterke Jan en de kunstensector, toch liefde?
Het is spannend in kunstenland. Tegen eind deze maand moet de minister van Cultuur, Jan Jambon, een beslissing nemen over de meerjarige subsidies voor de komende vijf jaar. In de maanden daarvoor hebben de organisaties beleidsplannen geschreven en hebben beoordelingscommissies die gewikt en gewogen.
Dat is geen eenvoudige kwestie, die veel zorg vereist… en soms problemen oplevert.
Over het Toneelhuis is er al veel inkt gevloeid, net als over Z33 en nog een aantal verrassende beoordelingen. De klassieke muziek bleef tot nu buiten beeld. Onterecht. Net daarover heb ik voor rekto:verso een artikel geschreven. Lees het hier.
Ingediend onder bart schrijft, mijn gedachtReacties uitgeschakeld voor Kunstendecreet: kaalslag in de klassieke muziek?
Het goede nieuws moest vooraan staan: “het rijk van de vrijheid is terug”. De cultuursector staat aan de poort van de grote relance… Zo staat het in de inleiding van de beleidsbrief. Niks van. Zou deze beleidsbrief en begroting geschreven zijn in de zomer? Na de drukproef geen correcties meer mogen aanbrengen?
Echt goed nieuws nu: er is niet bespaard op het cultuurbudget. Dat is positief, het mag hardop gezegd worden. Het zal zowat de eerste keer in de geschiedenis zijn, sinds Vlaanderen autonoom verantwoordelijk is voor haar cultuurbeleid, dat Cultuur aan een besparingsdans is ontsnapt. Ik zou het ook negatief kunnen formuleren: het zou schandalig zijn, nadat de middelen voor Cultuur de voorbije 10 jaar zo ernstig zijn aangetast. Vergeet niet dat sommige sectoren meer dan 20 procent hebben moeten inleveren.
De wijsvinger van de Vlaamse overheid
Niettemin, het lezen van de beleidsbrief en de begroting van Cultuur vind ik een irritante bezigheid. En saaie kost. Een grote liefde voor het culturele veld blijkt daar niet uit, laat staan passie. Integendeel het is een koele relatie geworden, alsof de cultuursector een verzameling van eigenzinnige mensen en organisaties is die het grotere plaatje niet bekijken. Ze moeten zich steeds meer inschrijven in de richting die de Vlaamse overheid wil inslaan. Hoe verklaar je anders zinnetjes als zinnetjes als “Kunstenorganisaties moeten zich de vraag stellen over hun rol en meerwaarde in het kunstenlandschap t.a.v. de collega-kunstenorganisaties op lokaal, landelijk en internationaal niveau” Alsof ze die meerwaarde niet hebben, alsof ze zich die vraag niet elke dag stellen, alsof ze niet permanent een meerwaarde voor de samenleving betekenen. De cultuuroverheid zou aan de kant van die meerwaardedragers moeten staan, en hun noden delen.
Deze beleidsbrief heeft een groot wijsvingergehalte. De nota is sterk gedacht vanuit het standpunt van de overheid, niet vanuit de noden van de veldspelers. We begrijpen dat ook wel, het departement Cultuur, Jeugd en Media moet elk jaar opnieuw besparen op het aantal personeelsleden met een afbouw van de dienstverlening tot gevolg. Voor het jaar 2022 gaat er weer 416.000 euro bespaard op personeel, weer zo’n 10 mensen minder. Elk jaar opnieuw.
Dat verklaart deel waarom de Vlaamse overheid morrelt aan alle decreten en besluiten. Het wordt verbloemd met termen als het ‘herijkingstraject’ en de ‘Vlaamse Brede Heroverweging’. Het klinkt positief, maar heeft finaal een negatieve motivatie. In het eerste verhaal willen de minister en zijn departement “de sectorale beleidskaders bijsturen en optimaliseren”. Het tweede verhaal dwingt de Vlaamse administraties uit te zoeken “of elke euro aan uitgaven wel goed besteed werd”. An sich een goede oefening,en zolang het geen dekmantel is voor besparingen of kwalijke politieke keuzes. De recente accidenten in de cultuursector – fout besteed subsidiegeld – zijn trouwens het gevolg van slordig overheidsbeleid. Goede regelgeving en dito controle maken dergelijke farces onmogelijk, zoals blijkt in de kunsten-, de erfgoed- en de sociaal-culturele sectoren.
Het zijn oefeningen die vooral zinvol zijn voor de overheid zelf, veel minder voor de kunstenaars, erfgoedzorgers en sociaal-culturele werkers. Het typeert het huidige beleid, dat vooral veel meer bezig is met het steeds sterker aansturen van het culturele veld dan met de noden en de zorgen van de veldbewoners. (meer…)
Ingediend onder bart schrijft, mijn gedachtReacties uitgeschakeld voor Hoera, geen besparingen in Cultuur… in 2022 toch niet
Wat zegt de meest recente cultuurbegroting over de prioriteiten van deze Vlaamse regering? Gaan we erop vooruit? Welke accenten legt de minister? Een overzicht.
De cultuurbegroting onder het fileermes leggen is lastig. Je hebt bij momenten een vergrootglas nodig om het scalpel precies te kunnen hanteren. Ik bedoel, het fileren van de cultuurbudgetten en ze vergelijken met andere beleidsdomeinen is moeilijk, de cijfers voor Cultuur zijn zo laag in verhouding tot andere domeinen. Je hebt cijfers achter de komma nodig om uit te leggen waar het om draait.Immers, opnieuw blijkt het cultuurbudget ten opzichte van de hele Vlaamse begroting een stapje achteruit te hebben gezet. Het bedraagt nog 0,94% van alle Vlaamse uitgaven. Vorig jaar was het nog net 1%. Iets genereuzer dan, ik neem er Media, Sport en Jeugd bij. Dan kom je al aan 1,95%. Daar is de dotatie aan de VRT in verrekend, net als alle landelijke jeugdorganisaties, sportfederaties enzovoort. Die moeten samen ijveren voor het cultureel, sportief welzijn van de Vlaamse bevolking, voor hun jeugdig plezier en voor interessante radio en televisie. Een goedkope sector dus.
Eerst wat algemene cijfers. Het cultuurbudget voor 2021 bedraagt 524.028.000 euro. Dat is zo’n 14,7 miljoen meer dan in 2020. Het is een stijging met 2,9% ten opzichte van het jaar voordien. Het is de eerste keer dat het budget stijgt sinds 2017, de inkanteling van de provinciale cultuurmiddelen terzijde gelaten.
Als je de vergelijking in absolute cijfers maakt, over een langere termijn, dan zie je (de stippellijn) de sterke stijging van het budget in de periode tussen 1999 en 2009, gevolgd door een veel minder sterke stijging tot 2014, dan volgt een vrij sterke daling tot 2016 en daarna, tot 2021, een langzame stijging.
De volle lijn, de relatieve cijfers – de cijfers zijn geactualiseerd met de gezondheidsindex – toont vanaf 2009 een daling die zich doorzet tot 2016, gevolgd door een licht herstel. Merk op dat het cultuurbudget van 2021 in reële waarde lager is dan alle voorgaande jaren tot 2009. Het cultuurbudget bevindt zich in 2021 op gelijke hoogte met dat van 2007 en ook met dat van 2015.
Er is zowel een bankencrisis als een economische crisis gepasseerd. De coronacrisis behandel ik later, maar die heeft vandaag nog geen grote impact op het budget voor Cultuur. Crisissen leidden tot besparingen. Maar dat is niet in alle domeinen even sterk het geval geweest. De verschillen illustreren de politieke keuzes die een politieke meerderheid maakt. Neem bijvoorbeeld de verschillen tussen 2019 en 2021. Deze korte en recente periode illustreert de keuzes van de huidige Vlaamse regering, en vooral de macht die de partijen van de meerderheid uitoefenen. Zo is het budget voor Economie, Wetenschap en Innovatie met 17% gestegen tot 2,1 miljard euro. Mobiliteit en Openbare Werken steeg met 34% tot ruim 4 miljard. Het beleidsdomein Omgeving, de supermarkt van waterbeheer, afval, wonen, energie, onroerend erfgoed, dierenwelzijn, natuur en milieu en klimaat, kreeg er in twee jaar zo’n 23% bij. Het mag opvallen dat het vooral de harde materies zijn die erbij winnen. Zachte materies hebben het moeilijker: Onderwijs steeg met 8%, Welzijn met amper 1%, Cultuur met 2,7%. Daarmee zijn de politieke accenten duidelijk gelegd. Dat valt voor Cultuur eigenlijk nog mee, of niet? Niet in vergelijking met de harde materies, maar met de zachte? (meer…)
Ingediend onder bart schrijft, mijn gedachtReacties uitgeschakeld voor Cultuurbegroting 2021: valt ze alsnog mee?
Nee, Streamz is geen Vlaamse Netflix. Zo wordt het wel aangekondigd, en door velen geprezen omdat er een ‘Vlaams’ product is dat een voet durft zetten naast het grote Netflix. Maar nee, dat is het niet. Het is hooguit een veredelde versie van Play en.Play More van Telenet. Het is een verduiveld slimme strategische zet van Telenet en VTM (DPG) om het als een Vlaams product aan te prijzen. Weet dat Telenet een Amerikaans bedrijf is – de Vlaamse overheid bestond het een dik decennium geleden om één van haar paradepaardjes te verkopen voor een bord linzensoep. Telenet dus, samen met DGP, de uitgever van o.a. Het Laatste Nieuws, tal van bladen en enig aandeelhouder van VTM. Oh ja, SBS, vader van televisiezenders vier, vijf en zes doet ook mee. Maar daar is Telenet dan weer de hoofdaandeelhouder van. Trouwens, Telenet heeft een dominant marktaandeel van distributie van digitale televisie in Vlaanderen in handen. Proximus is veel kleiner, Orange is een meelopertje dat trouwens op de technische voorzieningen van Telenet draait. It’s all in the family. In Wallonië daarentegen is het marktaandeel van Proximus dominant.
Telenet biedt al jaren bovenop hun standaardabonnement een extra aanbod aan dat Play en Play More heet. Er zouden zo’n 400.000 abonnees zijn hiervoor. Ik ben het ook, alleen omdat het me toelaat om uitgesteld te kijken naar De Afspraak, Terzake of wielerwedstrijden. Ik heb er maandelijks tien euro voor over. Alleen kan ik sport op VTM of SBS niet doorspoelen omdat ik de reclame zeker niet zou, of liever mag missen. Maar goed, we mekkeren daar al niet meer over, veel is er niet te missen. (meer…)
Vandaag verscheen in De Morgen een opiniestuk van Guy Redig dat ik met overtuiging mee heb ondertekend.
In zijn jongste column slipt Mark Elchardus (DM 14/8) gevaarlijk uit de bocht van de academische en ethische welvoeglijkheid. Na het debiteren van een verhaal over de ontploffing in Beiroet schakelt hij naadloos over naar een veralgemeende veroordeling van “gewelddadige jongeren”. Zonder enige nuance plaatst hij “een aantal kinderen en kleinkinderen van migranten” in een individueel schuldmodel. ‘t Is allemaal (?) hun eigen schuld, dikke bult. Ongetwijfeld geïnspireerd door de Britse arts Theodore Dalrymple en zijn zuurzeurende adepten. De vermetele softies die gevoed door diverse wetenschappen een verklaring zoeken in structurele maatschappelijke oorzaken, worden ronduit beledigend weggezet: “De laksheid, de lafheid, het ontkennen van de problemen, het bedenken van excuses, het gebrek aan daadkracht, aan handhaving, het ontlopen van verantwoordelijkheid, de zelfbewondering van mensen die de zaak uit de hand laten lopen.”
Vele sociale wetenschappers, jeugdwerkers en politici voelen zijn vinger priemend in hun richting. Zonder dat wij, een grote meerderheid in vele disciplines en op dito werkplaatsen, ons in deze karikatuur herkennen. Zelden is de consensus onder diverse academici en praktijkwerkers (honderden gemotiveerde maar ondergewaardeerde jeugdwerkers) zo groot. In zowat alle sectoren (onderwijs, huisvesting, tewerkstelling, zorg & welzijn, cultuur) blijken de oorzaken van achterstelling overduidelijk. Van verkapt tot rabiaat racisme, het koppig ontkennen van mechanismen die uitsluiting (re)produceren en positieve discriminatie ridiculiseren als verpampering. Al te gemakkelijk verguist Elchardus deze maatschappelijke verklaringen, toch orthodox empirisch onderbouwd. Nochtans weet hij opperbest dat het scheppen van contexten zeker geen goedkeuring van gewelddadigheid of destructief gedrag inhoudt. Wel biedt deze verklaring handgrepen om er concreet aan te werken. Ook al is dit momenteel, meer dan ooit, dweilen met een fors lopende kraan. Aan deze oprukkende negatieve sfeerschepping draagt de column van Elchardus bij. (meer…)
Hadden we het een jaar geleden niet voorspeld dat het Mestactieplan 6 een maat voor niks (of toch zeer weinig) zou zijn? Eind mei 2019 was het toen, kort voor de verkiezingen. Dan kreeg de meerderheid het MAP 6 door het Vlaams parlement. Na veel horten en stoten. Logisch, want het plan was omstreden, voor commentatoren veel te weinig verregaand, voor de sector net omgekeerd.
De praktijk bevestigt mijn hypothese. De feiten zijn overduidelijk: de waterkwaliteit is er ook de laatste twee jaar op achteruitgegaan. Er zitten nog altijd veel te veel nitraten in ons water.
Ik stelde, net als de De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) dat dit nieuwe plan niet krachtig genoeg zou zijn om de waterkwaliteitsdoelstellingen te bereiken. Quod non. Die evaluatie is helder als pompwater. Excusez moi voor de onbedoelde woordspeling.
De slechte resultaten en derhalve de onvoldragen maatregelen blijken uit de evaluatie na één jaar MAP 6. De waterkwaliteit is zelfs gedaald in vergelijking met het vertrekpunt van MAP 6. In de winter van 2019 – 2020 overschreed 32 procent van de MAP-meetpunten (oppervlaktewater) de maximale norm van 50 mg nitraat per liter. Dat is niet minder dan 12 procent meer dan in de periode 2013-2017. Ook de gemiddelde concentraties evolueren ongunstig, aldus de VLM.
Leie en Ijzer
Mijn streek doet het barslecht. Ik bedoel de bekkens van de IJzer, de Leie en de Boven-Schelde. (meer…)
Ingediend onder bart schrijft, mijn gedachtReacties uitgeschakeld voor Over het falen van het mestbeleid en teveel nitraten in het water
Jan Jambon heeft een Strategische Visienota Kunsten geschreven: zijn visie op de toekomst van de gesubsidieerde kunstensector, met daarin ook de richting die hij wil uitgaan bij de volgende subsidieronde. Omdat hij daarvoor het Kunstendecreet grondig wil bijstellen, stelt hij die ronde wel meteen een jaar uit. Beheersing primeert op bottom-up.
Zelf formuleert de minister-president zijn plannen voor het Kunstendecreet als volgt: ‘De hervorming (…) is niet revolutionair, maar wel fundamenteel’. Het is een rake omschrijving. Hij bouwt voort op de bestaande fundamenten, maar de inrichting van het huis – het kunstenlandschap – en zeker de indeling van de kamers krijgen een grondige beurt.
De visienota is de inhoudelijke aanzet. Ik moet zeggen dat hij die grondig heeft voorbereid. Zijn kabinet deed dat duidelijk samen met de administratie, de steunpunten, de fondsen, de steden en gemeenten en vele andere spelers. Het is verbazingwekkend hoeveel aspecten en dimensies de revue passeren, van een kabinet dat tot voor kort niet hoog aangeschreven stond.
De keuzes in de visienota vallen ook beter mee dan verwacht. Ligt dat aan die vele gesprekken van het kabinet met het veld? Of is het omdat ik, samen met vele anderen, veel erger had verwacht? Ik vreesde voor een visienota die expliciet gestoeld zou zijn op nationalistische, neoliberale, centralistische en conservatieve principes. De boodschappen sinds het aantreden van de regering Jambon I logen er immers niet om: besparingen, veel meer aandacht voor de traditie (lees de canon), kunst die moest excelleren, internationaal zelfs, kunst die schoonheid moest tonen…
Zo erg is het dus niet geworden, ik zou zelfs durven stellen dat het een hoopvolle visienota is. Wel waaiert hij nogal uit: van rechts naar een beetje links, van top naar een beetje down, van internationaal naar lokale participatie. (meer…)
Ingediend onder bart schrijft, mijn gedachtReacties uitgeschakeld voor Hervorming kunstenbeleid: niet revolutionair, maar fundamenteel
Het virus rukt op. Velen krijgen schrik. Van de overheid wordt verwacht dat die efficiënt en krachtig optreedt. De gevolgen laten zich raden, steeds meer activiteiten worden geannuleerd, cultuurhuizen worden gesloten, voorstellingen, voordrachten, vormingsactiviteiten en concerten worden afgelast. De schrik zit er goed in. Of dat terecht is, durf ik en kan ik niet inschatten. Maar beter op veilig spelen, dan grote risico’s nemen. Dat laat ik aan experten.
Het publiek kan een tijdje zonder kunst en cultuur. Het zal niet voor eeuwig zijn, begrijp ik. Maar voor hoelang? Dat weten we nog niet.
Niet alleen voor de economie maar ook voor de cultuursector breken donkere dagen aan. Ook voor de brede vrijetijdssector. Organisatoren moeten voorstellingen afgelasten, overheden sluiten culturele infrastructuur, artiesten moeten in hun ‘kot’ blijven. Dat heeft toch desastreuze gevolgen. Verkochte tickets van afgelaste voorstellingen worden aan de kopers terugbetaald, maar contractueel vastgelegde honoraria en uitkoopsommen moeten gerespecteerd worden. Dus, wel dezelfde kosten maar geen inkomsten. Meestal toch. Kunstenaars in een freelance statuut, zelfstandigen of mensen in het kunstenaarsstatuut kunnen fluiten naar hun vergoeding.
Is dit overmacht? Wellicht wel. Maar wie draait op voor de financiële verliezen? Voor cultuurcentra zullen dat wellicht wel de lokale overheden zijn, maar bij vzw’s zoals theatergezelschappen, kunstencentra, orkesten, muziekorganisaties enz. zal dat de vzw zelf zijn. Het zijn meestal al geen organisaties met grote financiële buffers of reserves. De recente besparingen hebben ook al stevig ingehakt op hun mogelijkheden, en nu dit.
Het gaat, zeker bij organisaties die vooral voorstellingen of concerten presenteren, over belangrijke bedragen. Als je 20 voorstellingen moet afblazen, en je mist daardoor 20 keer 800 toeschouwers die 25 euro betalen komt dat neer op 400.000 euro. Soms kan je de voorstellingen uitstellen naar een latere datum, voor zover de productie dan nog speelt en er nog ruimte is op de kalender. Maar dat lukt niet steeds. Voor alle organisaties samen gaat het over astronomische bedragen. Voor kunstenaars in een zelfstandigenstatuut die 20 avonden niet betaald worden, is dat het hele inkomen van de maand dat wegvalt.
Ondertussen leveren die annulaties ook stapels werk op: alleen al het terugbetalen van duizenden tickets is een helse karwei. De communicatie aan je publiek is ook niet eenvoudig. Net als de zoektocht naar nieuwe data.
Hoe diep grijpt de epidemie in op de cultuursector? Is het niet nodig dat de minister van Cultuur bijspringt? Zeker voor die organisaties en kunstenaars die het niet breed hebben. Een noodkrediet maken om een deel van de verliezen te helpen dekken? We mogen toch hopen dat de sector, na het overwinnen van het coronavirus, niet in een financiële crisis terecht komt die ons cultuuraanbod langdurig verminkt.
Ingediend onder bart schrijft, mijn gedachtReacties uitgeschakeld voor Het Coronavirus en de culturele sector
Na enkele weken van commotie over het cultuurbeleid, vooral over de besparingen – wat was zoveel aandacht voor cultuurbeleid lang geleden – is het tijd om de situatie op wat meer afstand te bekijken. (Foto Medfiarte.be)
Nog niet eens zo lang geleden schreef ik dat de post van Cultuurminister altijd de laatste was om te verdelen. Heb ik dat fout ingeschat? Deze keer heeft de minister-president himself deze post bezet. Ook de keuze van de kabinetschef, Joachim Pohlmann, onderstreept het belang dat de grootste regeringspartij N-VA aan deze bevoegdheid hecht. Dat gebeurt niet uit liefde voor de cultuursector zoals die vandaag bestaat. Maar om er haar eigen stempel op te zetten, een diepdrukstempel.
Besparen is het eigenlijk niet eens, of toch maar een beetje. Die zijn bedoeld om met die centen nieuwe accenten te kunnen leggen. Zeg dus niet alleen dat de Vlaamse regering bespaart op cultuur, zeg dat ze een ander beleid wil. Ook in de vorige regering waren er al dreigende signalen. Vanuit N-VA-hoek vooral. Maar toen had de Open VLD nog de ministerpost in handen, terwijl dat nu de N-VA is, en dan nog de N-VA-top. Dat verklaart hun forse en symbolische trap naar de cultuursector.
Wie wil weten wat de N-VA echt wil, leest best het hoofdstuk cultuur in het regeerakkoord en de beleidsnota cultuur, niet alleen de begroting 2020. De bouwstenen van hun ideologisch geïnspireerde beleidsvisie zijn duidelijk:
– een op identiteit gebouwd cultuurbeleid (‘hun’ Vlaanderen boven);
– internationaal excelleren (cultuur moet hun Vlaanderen uitstralen);
– de lofrede op de traditie (de klassieke cultuuruitingen die in de ‘canon’ thuishoren moeten minder besparen);
– de liefde voor de grote cultuurhuizen (excellentie en traditie) versus de kleinschalige avant-garde (kritisch, vernieuwend);
– het reduceren van de invloed van het sociaal-cultureel middenveld;
– de pest aan alles wat etnisch-cultureel ‘anders’ is (assimilatie ipv superdiversiteit);
– de desinteresse in cultuurparticipatie en -educatie, en in lokaal cultuurbeleid.
Die principes zijn (helaas) doordacht en samenhangend. Hebben de andere regeringspartijen daar tijdens de onderhandelingen echt niet op gelet? Hoe is anders te verklaren dat CD&V en Open VLD ‘ja’ zeggen op de extreme voorstellen van N-VA, bijv. over de drastische vermindering van de projectsubsidies voor de kunsten, of de poging om de etnische-culturele federaties (sociaal-cultureel werk) hun subsidies af te pakken. (meer…)
Ingediend onder bart schrijft, mijn gedachtReacties uitgeschakeld voor Besparen als hefboom voor een radicaal conservatief cultuurbeleid
