‘Wie vandaag dierproeven doet, wordt uitgescholden of bedreigd. (…) Maar wij doen ons vak met de bedoeling bij te dragen tot een betere wereld. Om met nieuwe kennis te werken aan oplossingen voor medische problemen.’ Dat schreven enkele onderzoekers dinsdag in deze krant en het klinkt overtuigend (DS 27 december) . Toch mag het ons niet blind maken voor het ‘onwelzijn’ van de dieren.

Eerst enkele feiten en cijfers. In 2015 werden in Vlaanderen 241.221 proefdieren gebruikt in 124 erkende laboratoria. Drie kwart van de proefdieren zijn knaagdieren, daarna volgen vissen en vogels als grootste groepen. Ook hogere gewervelde diersoorten worden nog dikwijls gebruikt voor dierproeven, zoals resusapen. Er worden jaarlijks (inclusief hergebruik) meer dan 1.500 honden, 200 à 300 runderen en meer dan 2.000 varkens gebruikt als proefdier. Meer dan 20 procent van de dieren lijdt ernstige pijn tijdens de onderzoeken. 4,7 procent overleeft de tests niet. Niet niks.

Veel onderzoekers, ook in Vlaanderen, geven aan dat ze vragende partij zijn om het aantal proeven met dieren te verminderen. Dat kan als er voldoende in alternatieven wordt geïnvesteerd. Die zijn duur zodat het ondersteuning vergt van de Vlaamse overheid. Ook burgers kunnen participeren. En er kan een heffing komen op het gebruik van proefdieren.

Er zijn innoverende en diervriendelijke onderzoeksmethoden. Er bestaan proeven ex vivo (buiten het lichaam) en in-vitrotesten op weefsel of celculturen buiten het dierlijk lichaam, naast in-silicotesten (via de computer). Er is ook heel wat expertise met dierembryo’s. Vooral de testen op cel- en DNA-niveau, met menselijk weefsel, bieden reële kansen op innovatie. Daardoor kan het aantal dierproeven op gewervelde dieren sterk verminderen.

Het is wel juist dat er vooralsnog geen alternatief is voor alle dierproeven, zoals voor kankeronderzoek. In dat geval moet dierenleed maximaal worden vermeden. Dierproeven met uitgesproken commerciële doeleinden, zoals voor de ontwikkeling van schoonheidsproducten, moeten stoppen. Zolang proefdieren gebruikt worden, is ook hun herkomst van belang. In het wild gevangen dieren mogen niet gebruikt worden.

We kunnen beginnen met de omkadering: de ethische commissies die oordelen over de dierproeven openbaar maken en ze voor minstens de helft samenstellen uit leden die niet betrokken zijn bij een onderzoekslaboratorium. Een Vlaams Comité voor proefdieren oprichten met onafhankelijke deskundigen en vertegenwoordigers van dierenrechtenorganisaties.

Met deze voorstellen moeten toch ook de onderzoekers akkoord kunnen gaan?

Dit opiniestuk verscheen in De Standaard van 30 december 2016. Je vindt het hier.