Over het falen van het mestbeleid en teveel nitraten in het water

Ingediend op juli 4th, 2020 door bartcaron

Hadden we het een jaar geleden niet voorspeld dat het Mestactieplan 6 een maat voor niks (of toch zeer weinig) zou zijn? Eind mei 2019 was het toen, kort voor de verkiezingen. Dan kreeg de meerderheid het MAP 6 door het Vlaams parlement. Na veel horten en stoten. Logisch, want het plan was omstreden, voor commentatoren veel te weinig verregaand, voor de sector net omgekeerd.

De praktijk bevestigt mijn hypothese. De feiten zijn overduidelijk: de waterkwaliteit is er ook de laatste twee jaar op achteruitgegaan. Er zitten nog altijd veel te veel nitraten in ons water.
Ik stelde, net als de De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) dat dit nieuwe plan niet krachtig genoeg zou zijn om de waterkwaliteitsdoelstellingen te bereiken. Quod non. Die evaluatie is helder als pompwater. Excusez moi voor de onbedoelde woordspeling.
De slechte resultaten en derhalve de onvoldragen maatregelen blijken uit de evaluatie na één jaar MAP 6. De waterkwaliteit is zelfs gedaald in vergelijking met het vertrekpunt van MAP 6. In de winter van 2019 – 2020 overschreed 32 procent van de MAP-meetpunten (oppervlaktewater) de maximale norm van 50 mg nitraat per liter. Dat is niet minder dan 12 procent meer dan in de periode 2013-2017. Ook de gemiddelde concentraties evolueren ongunstig, aldus de VLM.

Leie en Ijzer

Mijn streek doet het barslecht. Ik bedoel de bekkens van de IJzer, de Leie en de Boven-Schelde. Nog dichterbij, aan mijn voordeur, in het zuiden van West-Vlaanderen, worden de hoogste concentraties genoteerd. Niet zo verbazend. Vollegrondgroententeelt is een belangrijke drijfveer voor de slechte waterkwaliteit. In MAP 6 wordt er géén actieplan gemaakt voor deze sector. De sterke stijging van de teelt van groenten en aardappelen in West-Vlaanderen correleert met een stijging van het aantal rode meetpunten. In 2019 bedroegen die in de afstroomgebieden van de Leie 70% en de IJzer 66%, veel hoger dan in 2015: 40% voor de Leie en 38% voor de IJzer. Ook het (onvoldoende gecontroleerd) gebruik van kunstmest speelt een belangrijke rol. Er is helaas geen verplichte bemestingsadvisering voor groente- en sierteelt.

Voor grondwater blijkt de waterkwaliteit te stagneren. Toch één lichtpuntje dus. Maar, zo stelt de VLM: “Gunstig is dat een groot aantal gebieden die al goed waren, verder verbeteren. Ongunstig daarentegen is dat een groot aantal gebieden met een heel slechte waterkwaliteit verder verslechteren.” Dat relativeert dat lichtpuntje toch.

Zoals het steeds gaat, is de overheid bij monde van de VLM positief ingesteld. De VLM verwacht – dat zal dan toch tegen beter weten in zijn – wel een positief effect van de in MAP 6 opgenomen maatregelen. Een verhoging van de effectiviteit zal toch door extra maatregelen moeten gerealiseerd worden. En door een versterkte handhaving. Immers, zo bleek vorig jaar uit eigen onderzoek, er is toch sprake is van een diepgewortelde mestfraude. Niet de boeren zijn de grootste daders, maar de sector van het mesttransport en -verwerking. Het gaat om veel geld, nietwaar…

De sector als bedenker van drogredenen

De reacties van de landbouworganisaties op de slechte cijfers zijn zoals steeds weer afwijzend, en ontwijkend. De realiteit erkennen doet veel zeer. Men wist nochtans dat er een evaluatie aankwam. Men kende de maatregelen, weliswaar aan de late kant, maar dat is dan weer het gevolg van kwakkelend wetgevend werk, inclusief het tegenwerken van diezelfde organisaties. Och, elk jaar is er wel een plausibele uitleg voor de stagnerende of verergerende situatie van de oppervlaktewateren. Te droog, te nat… Het weer heeft effect op de uitspoeling van nitraten via stal- en kunstmest. Maar dat het al zo’n 7 jaar na elkaar het geval is… maakt een en ander ongeloofwaardig.

De Vlaamse overheid kan niet bijbenen. Bij de VL is het aantal medewerkers gedaald met 20% over twee legislaturen zodat de handhaving onvoldoende capaciteit heeft. Er zijn tal van achterpoorten en ontsnappingsroutes via vanggewassen (op zich goed maar er zijn tal van uitzonderingen), de samenstelling van effluenten en digestaten die vaak niet kloppen met de mestafzetdocumenten enz.

Kordaat ingrijpen?

Het is fijn te lezen dat ­minister van Omgeving Zuhal ­Demir wil ingrijpen. Ze gaat met alle spelers uit het middenveld op zoek naar extra initiatieven. Benieuwd wat daarvan effectief zal terecht komen. Ook al omdat de Boerenbond het “nog te vroeg vindt om het MAP6 af te serveren”. Mminister van Landbouw Hilde Crevits rekent op innovatie en opleiding om het probleem aan te pakken.

En dan dreigt het te eindigen zoals het gezegde ons leert: “Ze dronken een glas, deden een plas en alles bleef zoals het was“.

Foto De Leie in Marke in 1981 (Beeldbank Kortrijk)