VRT: back to basics

Ingediend op maart 17th, 2010 door bartcaron

De VRT zal haar personeelsbestand met zowat 300 eenheden verminderen en stevig besparen op programma’s. Ik wil me niet uitspreken over het plan, maar wel over de grond van de zaak: moet de VRT besparen? Ja, de VRT moet en kan besparen. Niet om zwakker te worden maar om haar kerntaken beter uit te voeren.

Eerst een paar cijfers. Vreemd genoeg behoort onze openbare omroep niet bij de best gesubsidieerde omroepen van Europa. De Vlaamse belastingsbetaler geeft een dotatie van 48 euro per Vlaming. Bij de BBC is dat 82 euro per inwoner. In Zwitserland is dat 92 euro per inwoner, in Duitsland 88 euro en ga zo maar door. In vergelijking met het gemiddelde van de andere openbare omroepen uit West-Europa ligt de Vlaamse overheidsdotatie voor de VRT 30 procent lager. En laat ons duidelijk zijn, het marktaandeel van de VRT-zenders, zowel radio als tv, ligt hoger dan in de ons omringende landen. En het is precies dat dat steekt, zo vrees is.

Dat Vlaanderen moet besparen, dat is onvermijdelijk. Maar waarom moet de VRT meer, veel meer besparen dan andere Vlaamse agentschappen en overheidsdiensten. Neem de Vlaamse Opera, deSingel of de Bloso-sportcentra. Daar bedraagt de besparing gemiddeld 2,5 procent, met een maximum van 5 procent. Waarom is dat bij de VRT zoveel hoger? Dat heeft geen enkele excellentie gezegd. Er is dus meer aan de hand. Het gaat al lang niet meer om een redelijke bijdrage van de VRT aan de Vlaamse besparingen. Het gaat om marktaandeel en om politieke invloed.

Ik zal het duidelijk stellen: de meeste politieke partijen willen de positie van de VRT verzwakken. Dat doen ze niet echt om redenen van goed bestuur noch uit besparingsoverwegingen, maar simpelweg om de commerciële zenders te versterken. Minder VRT betekent meer VMMa (VTM, 2be, JOE fm, Q-music), meer SBS (VT4 en VIJFtv), en meer ruimte voor andere zenders. Niet alleen op tv. De radiomarkt biedt nog mooie toekomstperspectieven, gezien het historisch erg grote marktaandeel van de openbare omroep van rond de 70 procent.
Bizar is wel dat dit pleidooi vanuit economisch oogpunt niet eens nodig is. Dankzij de VMMa heeft Roularta voor het jaar 2009 nog een redelijk boekhoudkundig resultaat kunnen optekenen.

De politiek is gepolariseerd. Dat LDD in het anti-kamp zit, en de Open VLD ook zeer kritisch is, dat is logisch. De kampioenen van de vrije markt zijn trouw aan hun agenda. Maar de houding van de CD&V is een raadsel. Die partij is blijkbaar kwaad op de openbare omroep. In de mediacommissie laat de partij niet na om week na week met scherp te schieten, en zelfs de komst van Luc Van den Brande als nieuwe voorzitter werkt niet kalmerend. Is dat omdat de VRT te eigenzinnig, te eigenwijs of te weinig CD&V-minded is? Of is het toch het weinig transparante bestuur dat kwelt? Dat laatste begrijp ik nog. Dat sommige collega’s vinden dat de openbare omroep het de voorbije jaren al te bont heeft gemaakt, begrijp ik ook wel. Maar ze op die manier de les lezen?

Nog cynischer is het, dat de partij die de mediaminister levert en die in principe (ideologisch) de dikste vriend van de VRT zou moeten zijn, de kastanjes uit het vuur mag halen. Ingrid Lieten krijgt de ondankbare opdracht om barbertje te spelen. Zij, en bij uitbreiding de sp.a moeten hangen. Waarom laten ze dat in Godsnaam gebeuren? Dat is totaal onbegrijpelijk.

Laat ons een koe een koe noemen. Dat er een stevige stuiver kan bespaard worden bij de VRT is een open deur intrappen. Er gaat heel veel geld naar peperdure sportrechten – veel meer dan de VRT ooit kan uitzenden –  naar covering van entertainment en andere showbizz-gedoe, naar meerjarige en ook dure contracten met externe productiehuizen. Dat die bevolkt worden met ex-VRT-medewerkers … De meeste daarvan zijn indertijd zelfs gestimuleerd om zich extern te vestigen, met de belofte dat de omroep met hen zou samenwerken. Anderen zijn zelf weggetrokken, omdat hun creatief talent geen plaats kreeg in huis. Studio 100 en Woestijnvis vormen de toppen van een grote ijsberg. Slecht people-management, miskenning van talent, platte zakkenvullersmotieven, het is allemaal van de partij.

In deze brede rayon kan er dus stevig bespaard worden. Ook in het topmanagement. Er zijn nu wel enkele topmanagers minder, maar finaal zijn er nog veel te veel. Ook cynisch genoeg is het zo dat het de huidige saneerder van dienst, CEO Piet Van Roe, indertijd ook verantwoordelijk was voor de implementatie van de (dure) structuur.  Het vermaledijde woord ‘efficiëntiewinst’ kan zeker voor de VRT grote diensten bewijzen. Vooral dan door een betere organisatie.

En toch,  toch deugt de huidige operatie van geen kanten. Immers, de besparing heeft geen nieuwe finaliteit. Die dient niet om een nog betere of een andere VRT te maken. Wij kunnen leven met een stevige besparing als die uitmondt in een versterking van de kerntaken van de VRT. De steeds verder oprukkende commercialisering van de omroep heeft de grenzen van de fatsoenlijkheid bereikt. De VRT moet de commerciële radio- en tv-zenders niet beconcurreren met Rode Loper-achtige fait divers, evenmin met reclame voor Starbucks of andere koffie in tal van programma’s, noch met de ondraaglijke hoeveelheid plezier en ontspanning in de categorie ‘pluimgewichten’. Nee, de VRT moet beter zijn:  informatieprogramma’s, kwalitatieve duiding, goede eigen documentaires. Stevige Vlaamse fictie – een onvolprezen kwaliteit van onze VRT – cultuurprogramma’s, doordachte educatie. Niet dat er geen ontspanning mag zijn, niet dat we terug moeten naar Kunstzaken, maar de dominante ondraaglijkheid mag worden omgekeerd. Dat mag een beetje kijk- en luistercijfers kosten, niet teveel liefst. Dat zal wat inleveren zijn op het aantal uren tv en radio, maar er is meer dan genoeg. Als de kijkers maar merken dat onze openbare omroep er anders uitziet en klinkt dan de andere zenders: door de kwaliteit, de diepgang, de grondigheid. Niet dat we moeten eindigen met een kleine omroep met nicheprogramma’s die geen enkele commerciële zender ooit zou uitzenden. Maar een wat evenwichtiger aanbod?

Kortom, stuur de VRT terug naar de kerntaken. Die kerntaken versterken / herstellen kost ook geld. Dat kunnen we betalen met verstandige besparingen. Als we nu eens afspreken dat we besparen zoals in de andere Vlaamse instellingen, en met het verschil een nog betere VRT maken?