BBC is voorbeeld voor financiering VRT

Ingediend op oktober 24th, 2005 door bartcaron

Diagonale financiering bestaat al in Groot-Brittannië: commerciële omroepen met betaalde openbare opdrachten, en een openbare omroep met de vrijheid om commerciële activiteiten te ontwikkelen

De VRT maakt zich op voor een nieuwe beheersovereenkomst. De koorts in medialand stijgt dan ook zienderogen. In Groot-Brittannië is men eveneens toe aan een nieuw ‘Royal Charter’ met de openbare omroep, en net als op vele andere vlakken kunnen we ook in deze van good old BBC en haar aanpak nog iets leren.
Van een boeiend en breed maatschappelijk debat over de nieuwe beheersovereenkomst is in Vlaanderen helaas nog geen sprake. De discussie beperkt zich veelal tot het uiten van hoogst individuele preferenties. De ene persoonlijke aanval volgt de andere op. De angst voor nieuwe ontwikkelingen op mediavlak doen teruggrijpen naar een status-quo dat in deze tijd niet meer werkbaar is. De omroepen en hun supporters beperken zich tot kreten over meer of minder dotatie voor de VRT. Termen als commercialisering, marktverstoring of Europese concurrentieregels worden te pas en te onpas gebruikt. Kortom, van een visie op lange termijn is zelden sprake.

Soms is het beter om het strijdgewoel even te verlaten en een stapje achteruit te zetten. Of misschien zelfs even over het muurtje te kijken naar het buitenland. Naar Groot-Brittannië bijvoorbeeld, waar de BBC nog steeds tot de nationale kroonjuwelen behoort. De BBC verdient zonder meer de titel ‘moeder aller openbare omroepen’. Niet alleen is de Britse omroep de oudste van zijn soort, hij geldt ook steevast als ideaal model. Elke openbare omroep in de wereld zal zich aan de BBC proberen te spiegelen. Elke minister van Media spiekt eerst even bij de Britten alvorens zijn beleid te bepalen. In Vlaanderen is dat niet anders.

Groot-Brittannië loopt inzake audiovisuele media steevast enkele jaren voorop in vergelijking met Vlaanderen. Digitale televisie werd bijvoorbeeld ginds in 1998 geïntroduceerd, bij ons zetten Belgacom en Telenet pas dit jaar de eerste stapjes. Met het oog op een nieuwe beheersovereenkomst voor de VRT (2007-2011) is het daarom best interessant eens over het Kanaal te kijken. Het toeval wil namelijk dat ook de Britten zich opmaken voor een nieuwe beheersovereenkomst, een Royal Charter, met de BBC.
Een Royal Charter wordt er allereerst voor tien jaar afgesloten en bestrijkt er dus gemiddeld 2 à 2,5 legislaturen. Ziedaar al meteen een eerste verschil met Vlaanderen, waar de termijn vijf jaar is en elke nieuwe minister van Media meteen de kans krijgt om het audiovisuele beleid op zijn kop te zetten. Een langetermijnpolitiek wordt zo een stuk moeilijker. Bovendien wordt een nieuw Royal Charter door de Britten lang op voorhand voorbereid, met niet minder dan drie rondes waarbij de regering steeds een voorstel schrijft en vervolgens een ruime, publieke bevraging volgt. Die werkwijze maakt een echt maatschappelijk debat mogelijk. Het geheel wordt nog eens geflankeerd door een diepteonderzoek, allerhande adviezen en academische studies. Wij moeten het stellen met drie open en onbegrijpelijke vragen, en een enkele studie over de rol van de openbare omroepen in Europa. Een beetje povertjes, als u het ons vraagt.

Belangrijker nog dan de vorm is de inhoud van de discussie. In februari 2005 beëindigde Ofcom, de Britse tegenhanger van de hier nog op te starten Vlaamse Regulator voor de Media, een uitgebreide studie naar de toekomst van Public Service Broadcasting (PSB). Aanleiding was de nakende digital switch-over, de overstap naar het digitale tijdperk die de organisatie, spelregels, financiering en machtsverhoudingen van het omroeplandschap drastisch zal wijzigen.
PSB, het concept van de omroep ten dienste van de gemeenschap, is in Groot-Brittannië geen zaak van de BBC alleen. Ook de eerste, analoge commerciële omroepen kregen een PSB-opdracht mee. Zo is bijvoorbeeld in de jaren tachtig Channel Four ontstaan, een zender die creatieve programmering brengt die het voor 100 procent aankoopt bij onafhankelijke productiehuizen, en dat uitsluitend dankzij de opbrengst van reclame. ITV1 doet dan weer verplicht aan regionale programmering en brengt ook kunstprogramma’s of religieuze uitzendingen op de buis.

De commerciële PSB-omroepen kunnen voor deze verplichte taken niet rekenen op overheidssteun. Nu in het digitale tijdperk het aantal concurrenten zonder dergelijke dure verplichtingen toeneemt, is deze situatie steeds moeilijker verdedigbaar. ITV-baas Charles Allen liet al verstaan van zijn PSB-verplichtingen af te willen. Ofcom komt nu tot het besluit dat ook in de toekomst de BBC de hoeksteen van de Public Service Broadcasting zal blijven, maar doet openlijk de suggestie om de licence fee, zeg maar het kijk- en luistergeld waarmee de BBC betaald wordt, gedeeltelijk door te storten aan de commerciële PSB-omroepen.
Die suggestie werd overgenomen in de Green Paper van de regering een maand later. De Britse staatssecretaris voor Media, Tessa Jowell, voegt eraan toe het debat te willen openen over de financiering van de BBC. De licence fee, een heffing op televisietoestellen, is namelijk steeds meer ontoereikend maar vooral achterhaald in een tijdperk waarin je op pc of gsm televisie kunt kijken. Jowell wil nadenken over een volledige of gedeeltelijke herfinanciering van de BBC. Mogelijkheden zijn betaaltelevisie, sponsoring of eventueel zelfs reclame.

De BBC verzet zich bij monde van haar voorzitter, Michael Grade, tegen deze ontwikkelingen, maar heeft zelf niet nagelaten om de voorbije decennia al een stevige commerciële poot op te zetten. Het was Margaret Thatcher die daar in de jaren tachtig de aanleiding toe gaf met haar onverholen dreigementen te snijden in de licence fee. BBC Enterprises, later BBC Worldwide, werd opgericht met het oog op een grotere financiële onafhankelijkheid. Vandaag is de BBC betrokken in tientallen onderaannemingen, joint-ventures en associaties over de hele wereld, levert ze knowhow tegen betaling en verkoopt ze betaaltelevisie, dvd’s en zelfs eigen tijdschriften. Die activiteiten waren vorig jaar goed voor een omzet van 905 miljoen euro. Dankzij de winst kon de BBC toen 210 miljoen euro extra in haar publieke opdracht pompen.

Toen Spirit in juni van dit jaar met zijn plan inzake diagonale financiering van het omroeplandschap naar buiten kwam, werd dat links en rechts nogal sceptisch onthaald. In een bepaalde krant werd het zelfs als ronduit belachelijk afgeschilderd. Maar waar ging het juist over? In ons voorstel vertrokken we van de regel: "De VRT dient zich niet te beperken tot haar openbare opdracht en de openbare opdracht dient zich niet te beperken tot de VRT." Hierbij was het de intentie de VRT een aantal heel specifieke publieke taken op te leggen en haar per taak een dotatie toe te kennen. Terwijl vandaag 65 procent van het totale VRT-budget uit overheidsmiddelen komt en 35 procent uit priv