De plaats van archeologie in het Beter Bestuurlijk Beleid

Ingediend op oktober 6th, 2005 door bartcaron

Vraag om uitleg van Vlaams volksvertegenwoordiger Bart Caron aan de heer Dirk Van Mechelen, Vlaams minister van Financiën en Begroting en Ruimtelijke Ordening, over de plaats van archeologie in het Beter Bestuurlijk Beleid.

De heer Bart Caron
Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, geachte leden, van hoog in de lucht gaan we naar de diep in de grond. De Vlaamse Regering heeft onlangs een ontwerpbesluit goedgekeurd dat de toekomstige organisatiestructuur van de Vlaamse administratie vastlegt. Daarbinnen is de afdeling Monumenten en Landschappen, waaronder ook de beheerscel Archeologie valt, als dusdanig niet meer terug te vinden. Er zijn vier entiteiten gevormd, namelijk het departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed en drie intern verzelfstandigde agentschappen: een agentschap voor Ruimtelijke Ordening, het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed en de inspectie. Ik ben bekommerd om de plaats van archeologie in de samenleving in het algemeen, dus ook om de

plaats van de archeologie binnen de Vlaamse administratie. Het decreet van 28 februari 2003 wijzigde het archeologiedecreet van 1993. De nieuwe taakverdeling ging in op 1 januari 2004. Binnen de afdeling Monumenten en Landschappen kwam er een cel Beheersarcheologie. Er is dus sprake van twee vrij snel opeenvolgende hervormingen. Binnen de cel Beheersarcheologie moesten erfgoedconsulenten- archeologen instaan voor advies, vergunningen, handhaving en de voorbereiding van de archeologische beschermingen. Tegelijkertijd werd het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium omgevormd tot een Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed, waarin het wetenschappelijke en beleidsvoorbereidende onderzoek over het onroerend erfgoed werd samengebracht, de archeologie, de monumentenzorg en dergelijke inbegrepen. Het instituut werkt nauw samen met de afdeling Monumenten en Landschappen, overigens een hervorming die ook heel wat voeten in de aarde heeft gehad. Het oprichten van de cel Beheersarcheologie heeft de laatste maanden reeds vruchten afgeworpen. In het kader van Beter Bestuurlijk Beleid kunnen we echter een nieuwe hervorming verwachten en is het niet meer zo duidelijk waar deze cel zal worden ondergebracht. In de documenten over deze hervorming die ik op internet kon vinden, heb ik het woord archeologie niet gevonden.

Daarom mijnheer de minister, wil ik u volgende vragen stellen:
1) Wat is de plaats van archeologie in het kader van BBB, zowel op het vlak van beheer als op het vlak van beleidsvoorbereidend werk?

2) Kunt u hierover duidelijkheid verschaffen en de motieven voor de gemaakte keuzes toelichten?

3) Is er binnen deze structuur enige garantie voor voldoende autonomie voor een cel beheersarcheologie?

4) Wat is de relatie met Monumenten en Landschappen?

Antwoord van minister Dirk Van Mechelen:
Mijnheer Caron, zoals u ongetwijfeld weet, werd het beleidsveld Archeologie in de vorige legislatuur, meer bepaald op 1 januari 2004, geïntegreerd met de beleidsvelden Monumenten en Landschappen. Uit mijn beleidsnota blijkt heel duidelijk dat het absoluut niet mijn bedoeling is om deze evolutie terug te draaien. Het is in tegendeel onze betrachting deze trend te versterken en vooral de integratie op het terrein waar te maken. Het is dan ook evident dat ook binnen de structuur van BBB Monumenten, Landschappen en Archeologie vervat zitten in het beleidsveld Onroerend Erfgoed.

Dit beleidsveld ressorteert binnen BBB onder het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed. Met betrekking tot de toekomstige structuur van dit beleidsdomein keurde de Vlaamse Regering op 9 september 2005 volgende documenten goed: het voorontwerp van decreet houdende aanpassingen inzake ruimtelijke ordening en onroerend erfgoed als gevolg van het bestuurlijk beleid; het voorontwerp van decreet houdende de oprichting van de Strategische Adviesraad Ruimtelijke Ordening- Onroerend Erfgoed; het ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering met betrekking tot de oprichting van het individueel verzelfstandigd agentschap zonder rechtspersoonlijkheid RO-Vlaanderen, wat staat voor ruimtelijke ordening en onroerend erfgoed; het ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering met betrekking tot de oprichting van het individueel verzelfstandigd agentschap zonder rechtspersoonlijkheid

Inspectie RWO-Vlaanderen, waarin voortaan ruimtelijke ordening, wonen en onroerend erfgoed worden ondergebracht. De reeds goedgekeurde oprichting van een intern verzelfstandigd agentschap zonder rechtspersoonlijkheid, het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed, als rechtsopvolger van het vroegere Instituut voor het Archeologisch Patrimonium, bleef ongewijzigd.

De beslissingen van de Vlaamse Regering hebben een aantal implicaties. Het departement RO doet de beleidsvoorbereiding van het beleidsdomein en dus ook de beleidsvoorbereiding voor onroerend erfgoed en archeologie. De taken die in het kader van BBB voor onroerend erfgoed zijn toegewezen aan het IVA RO-Vlaanderen, zullen in een herkenbare subentiteit worden ondergebracht, waaronder dus de toepassing van het archeologische beheersinstrumentarium ressorteert. Ook tijdens de vorige legislatuur was een dergelijke bepaling opgenomen in de goedgekeurde BBB-besluiten. Het IVA Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed staat in voor de wetenschappelijke ondersteuning van het erfgoedbeleid, wat betekent dat het zowel voor monumenten, landschappen als archeologie beleidsrelevante onderwerpen zal bestuderen en op basis daarvan beleidsvoorstellen zal formuleren. De handhavingstaken zullen voortaan ressorteren onder het IVA Inspectie-RWO.

Mijnheer Caron, de beleidsvoorbereiding en het beheer van ons archeologisch patrimonium werden samengevoegd met de taken van de afdeling Monumenten en Landschappen. Hierdoor werden de 3 materies inzake onroerend erfgoed functioneel samengebracht. Dat vraagt een herpositionering van het denken, want sommigen waren uitsluitend bezig met monumenten en landschappen, terwijl anderen uitsluitend met archeologie bezig waren. We willen een integrale aanpak, met heel veel zorg voor de 3 componenten van ons onroerend erfgoed.

Om de versnippering tegen te gaan is van bij het begin gekozen voor de oprichting van een sterke cel archeologische monumentenzorg bij het centrale bestuur, in plaats van de knowhow te verspreiden over de provinciale entiteiten. Ook werd, conform de beleidsnota, het archeologische deel integraal in de klassieke monumenten- en landschapszorg ingebed. Op termijn kan dat echt een versterking betekenen

voor ons archeologisch beleid. Het is nu reeds duidelijk dat het samengaan van de verschillende beleidsvelden heel wat positieve resultaten heeft opgeleverd. In heel veel gevallen zijn de monumenten-, landschaps- en archeologische zorg immers verweven. Bovendien maken ze gebruik van gelijkaardige instrumenten zoals de bescherming en de beheersplannen. Voormalig minister Van Grembergen heeft een logische aanpak op gang gebracht die nu op het terrein wordt geïmplementeerd.

De confrontatie van het gebruik van deze instrumenten heeft de werkwijze verbeterd en nieuwe inzichten opgeleverd, zonder dat dit leidde tot vervlakking. Er was schrik dat archeologie het zwakke broertje zou worden, maar ik denk dat dat niet het geval is. De eigenheid van de aanpak met betrekking tot het archeologische bodemarchief is voor een aantal aspecten zo specifiek dat de autonomie van de cel beheersarcheologie gevrijwaard kan blijven. Gezien de positieve effecten is het mijn bedoeling deze geïntegreerde aanpak in de toekomst te bestendigen in de nieuwe structuur en zelfs te versterken.

Naar aanleiding van de Open Monumentendag heb ik gezegd dat we op het terrein nog actiever moeten werken, en gebruik moeten maken van de integratie van het beleidsdomein onroerend erfgoed me
t het domein ruimtelijke ordening. Hierdoor vermijden we dat de minister van Monumenten en Landschappen heel snel moet klasseren om te voorkomen dat de minister van Ruimtelijke Ordening een sloopvergunning aflevert, wat in het verleden wel eens gebeurde. Door de integratie kunnen we de problemen op een compleet nieuwe manier aanpakken. We kunnen ruimtelijke kwaliteit en zorg voor ons onroerend erfgoed met elkaar verzoenen. Naast de integratie in Monumenten, Landschappen en Archeologie die uw partij op gang heeft gebracht, gaan we nog een stap verder. We integreren dit ook in het beleidsveld Ruimtelijke Ordening. Denk maar aan de zorg voor open landschappen, wat eigenlijk een gedeelde zorg is. Vanuit het nieuwe departement moeten we impulsen geven aan een aantal andere sectoren. Ik denk bijvoorbeeld aan de bewarende maatregelen die we hebben genomen bij de verdieping van de Westerschelde.

Op die manier proberen we moeilijkheden te vermijden zoals bij de eerste fase van de werken aan de Antwerpse Leien. We zijn er als een dom kuiken op feiten gestoten, terwijl elke historicus van mijlenver kon ruiken dat de Spaanse omwalling onder de Leien zat.

Er is een eerste stap gezet en via BBB wordt vorm gegeven aan de tweede stap. Dit zal een enorme mentaliteitswijziging vergen. De inventarisatie ‘bouwen door de eeuwen heen’ wordt momenteel niet actief gebruikt. Het is een passief instrument. We gaan na hoe we bij de herziening van het decreet RO de zorg voor het onroerend erfgoed via het gebruik van de inventaris kunnen aanwenden. Op die manier willen we vermijden dat er ongelukken worden begaan, zonder dat we telkenmale moeten klasseren. We kunnen op deze manier op een meer flexibele manier ons onroerend erfgoed duurzaam vrijwaren. Wordt vervolgd!

De heer Bart Caron:
Mijnheer de minister, ik dank u voor uw antwoord. Mijn vraag dateert van 27 juni 2005. Er is al een vakantie overgegaan, en ik was dan ook niet op de hoogte van de stappen die ondertussen zijn gezet. Ik dank u voor de verduidelijking. Ik heb geen problemen met de integratie van de drie subsectoren met Ruimtelijke Ordening. De integratie kan het werk versterken en de kwaliteit verhogen. U weet dat archeologen een bekommernis hebben en zichtbaarheid willen van hun werk. Het is een evenwichtsoefening tussen enerzijds integreren en meer resultaten op het terrein, en anderzijds de zichtbaarheid van de subsector.
Ik ben het ook eens met uw visie dat meervoudige functiebestemmingen in de ruimtelijke ordening op termijn functioneel veel interessanter zijn voor de kwaliteit van bodemschatten dan bescherming. Ook hier moet de balans natuurlijk in evenwicht zijn.

Minister Dirk Van Mechelen:
Het is inderdaad een verhaal van ‘check and balance’. Ik heb een hele reeks documenten bij, zoals voorontwerpen en besluiten die momenteel naar de Raad van State zijn gestuurd voor advies. Ik zal ze ook aan het commissiesecretariaat bezorgen zodat geïnteresseerden ze kunnen inkijken.