Geachte burgemeesters en schepenen van de stadstaat Vlaanderen,

Ingediend op juli 18th, 2014 door bartcaron

Ik heb een beetje met jullie te doen. Daar komt het debat over fusies van gemeenten opnieuw. Elke legislatuur zwaait de pendel in de gemeentelijke richting uit. Vreemd? Er bestaan blijkbaar ernstige twijfels over de efficiëntie, zeg maar de bestuurskracht en de kost van lokale besturen. Nog vreemder is dat het de Vlaamse overheid is, niet de steden en gemeenten, die het debat aanzwengelt. Er is blijkbaar een matig vertrouwen in jullie bestuurskracht, die van het gemeentelijke niveau.

Ik besef het, zo’n inleiding wekt de indruk dat er niks aan de hand is. Integendeel. Er is een karrenvracht aan problemen. De efficiëntie van de overheid, zowel in het ambtelijke als het politieke apparaat, laat nog sterk te wensen over, maar vooral op het bovenlokale niveau. Het zijn niet de gemeenten die prutsen of geld verpatsen, maar de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, de provincies en de Vlaamse overheid zelf. Straks heb ik daar nog wat stuf voor over, maar eerst die vermaledijde gemeenten.

Dames en heren, laat ons een koe een koe noemen. Er zijn veel te veel kleine gemeenten die niet in staat zijn de nodige diensten aan de burger te leveren en goed te besturen. Ze hebben te weinig gespecialiseerde medewerkers om al die complexe taken uit te voeren. Je moet een zekere schaalgrootte hebben om de vele taken goed te kunnen uitvoeren. Wij denken dat 15.000 inwoners de kritische ondergrens is. Laat ons die operatie in gang zetten. Tot 2018 zouden gemeenten zelf op zoek kunnen gaan naar fusieparter(s). Lukt dat niet, dan zal Vlaanderen ze opleggen. De federale overheid was niet zo gewillig bij de afbakening van de politiezones en brandweerzones, nietwaar? Protest van jullie kant was er haast niet …

Grotere fusies opleggen is niet zo zinvol. Vele Vlaamse gemeenten hebben het grote voordeel van de  ‘nabijheid’: je kan snel problemen aanpakken en oplossen; het bestuur staat dicht bij de bevolking.
In dit onverkwikkelijke debat moet je een afweging maken tussen schaalvergroting versus nabijheid. Grote fusies halen dit voordeel weg.
Een à coté’tje: grote gemeenten in verhouding tot het aantal inwoners meer personeel dan middelgrote en kleine gemeenten; efficiëntiewinst boek je niet overal en zomaar ….

Hét grootste probleem zit niet lokaal, zoals ik al zei. Het is zit hogerop, bij de bemoeienissen van de hogere overheden, vooral de Vlaamse overheid maar ook de provincies; ze eisen en vragen van alles waar veel werk in kruipt. Een toonbeeld van gebrek aan vertrouwen. Ook de regels en de procedures zijn veel te gedetailleerd. Je kent het: leg maar eens een fietspad van 1 meter aan, je moet er een dossier van 1 meter dik voor maken. Die ‘hogere’ overheden – je moet maar durven hé, jezelf hoger inschatten – moeten er verdorie wel voor zorgen dat steden en gemeenten zekerheid hebben qua inkomsten en liefst wat meer beleidsruimte (marge).

Beste lokale bestuurders, ik zal jullie niet alleen aaien. Er zijn ook problemen. Eerstens bij de intergemeentelijke samenwerking. Het krioelt van dergelijke intergemeentelijke samenwerkingsverbanden. Logisch, ze beantwoorden aan noden (streekontwikkeling, huisvuilverwerking, politie en brandweer, huisvestingsmaatschappijen …) en ze beantwoorden aan de juiste schaal om dat uit te voeren. Alleen, er zijn er zeer veel en die moeten ook allemaal directies, bestuursleden, uitvoerend personeel, kantoren hebben. Overhead zoveel je wil. En ze ontsnappen in grote mate aan democratische controle. Een grondige opkuis is dus nodig.

En dan die provincies. Wat doen die nog in het landschap. Er wordt al lang geknaagd aan hun bevoegdheden en hun centen. Wat weerhoudt jullie om duidelijk te zeggen dat ze overbodige schoonmoeders zijn? Dat we de afschaffing kunnen verzilveren door bevoegdheden over te hevelen? Laat ons ze afschaffen.

Daarnaast, fuseer al die intercommunale structuren. Breng de bevoegdheden en taken van provincies en intercommunale structuren samen in stads- en streekgewesten (in totaal een 15 à 20-tal over heel Vlaanderen). Meteen 100-den instituties en structuren opgekuist. Je bespaart een flinke hap. En hebt een niveau dat werkbaar en herkenbaar is. Verkies ze rechtstreeks – democratisch bestuur – en garandeer een inbreng van de gemeenten uit het gebied. Dat is helder en werkbaar.

En Vlaanderen? Het blijft de schoonmoeder spelen van de steden en gemeenten. Dat ondervinden jullie elke dag. Na die nieuwe fusies en bestuurlijke hervormingen kan Vlaanderen zich beperken tot de hoofdlijnen…. Oef.

Beste burgemeesters en schepenen, het resultaat zal zijn: de versterking van de lokale democratie en helder en efficiënter bestuur.
Benieuwd wat jullie van dit standpunt denken.

Bart Caron
Vlaams volksvertegenwoordiger van Groen, communalist in hart en nieren

Deze zomer is deze blog een brievenrubriek.