Mijn commentaar op de beleidsnota Cultuur van Sven Gatz in 2 pagina’s

Ingediend op november 14th, 2014 door bartcaron

De eerste liberale cultuurminister sinds Patrick Dewael. Daarenboven een liberaal die geboekstaafd staat als sociaal. Dat maakt een mens dubbel nieuwsgierig. Ja, de beleidsnota Cultuur is goed geschreven, de nota bevat mooie uitgangspunten en principes. Zo hoort het. Helaas vaak worden een aantal principes niet of nauwelijks vertaald in de tekst zelf. Enkele opvallende zaken.

De kunstensector. U wil het kakelverse Kunstendecreet niet nog eens aanpakken. U wil het operationeel maken. Dat is goed. U wil wel ‘meer verantwoordelijkheid voor minder instellingen’. Het veld kan er zich alvast op beginnen organiseren. Terloop merkte ik op dat u 2,26 miljoen euro uit de project haalt en bij de strucfturele subsidies voegt. Hoe heet dat? Een Anciauxtje of een Schauvliegje doen? De projectpot wordt gedecimeerd.
Mag ik een stevige oproep formuleren op meer aandacht te besteden aan de individuele kunstenaars? Ze blijven vaak nog het kneusje van het kunstenbeleid, quasi helemaal afhankelijk van beslissingen van organisaties. Een gezonde spanning tussen organisaties en individuele kunstenaars is een meerwaarde, die we vandaag al te weinig inzetten. Het instrument van driejarige ontwikkelingsbeurzen is voorzien in het nieuwe kunstendecreet.
Dat het Fonds voor de Letteren ook een beleid rond non-fictie moet ontwikkelen, is geen nieuws. Dat wilde Joke Schauvliege ook al. Hoe zij dat echter zullen moeten doen met minder middelen, mag een liberaal raadsel heten. En er komt wellicht een gereglementeerde boekenprijs. Mooi zo.

Allen naar de markt. Deze titel duidt goed aan waar Sven Gatz voor staat. In uw economisch enthousiasme wil u het beleid rond culturele topevenementen zelfs uitbesteden aan Toerisme. Daarenboven in een louter economische benadering – wat is een business-case anders – vreemd van kwalitatieve criteria of cultureel belang. Jammer.
U weet toch dat de meeste kunstenorganisaties keihard werk maken van het zoeken naar andere financiële middelen dan subsidies. U kan dat bevorderen via fiscale en andere instrumenten. Maar schep aub niet de indruk dat ze dat vandaag niet doen. Een titel als ‘Ondernemerschap stimuleren’ suggereert dat de verschillende culturele sectoren dat vandaag niet doen. Dat doen ze vandaag wel, met kracht zelfs.

Op de internationale toer. Een obligaat hoofdstuk in elke beleidsnota Cultuur. Helaas zelden ernstig genomen. De vorige minister schrapte het grootste deel van het budget hiervoor. Voorop staan de culturele belangen van Vlaanderen, wat dat ook moge zijn. Ik gruwel ook van de ‘exploitatie van hun producties’. Kunstenaars willen hun werk tonen, en daar graag hun brood mee verdienen, maar niet meteen hun werk laten exploiteren. Het taalgebruik verraadt de ware intenties? En waar is het internationale beleid inzake sociaal-cultureel werk en amateurkunsten?

Participatie. Je kan met de beste wil van de wereld niet stellen dat de beleidsnota van Sven Gatz cultuurparticipatie centraal stelt. U wil een sterker en meer inclusief bereik van kansengroepen. 40 % van de sociaal-culturele organisaties werkt expliciet met kansengroepen (mensen in armoede, mensen met een etnisch-cultureel diverse afkomst, mensen met een beperking). Hoe zal u hen hierbij betrekken? Ook blijkt dat bijvoorbeeld Vormingplussen bruggenbouwers zijn inzake integratie/inburgering: zal de minister hierover afspraken maken met collega-Homans?
En nog meer helaasheid: etnisch-culturele diversiteit komt verder niet aan bod, behalve één keer: een inclusief en duurzaam bereik van kansengroepen in alle geledingen van het cultureel werk.

Cultureel erfgoed. U geeft een signaal dat u tot een langetermijnvisie voor cultureel erfgoed wil komen. Helaas, dat is niet mogelijk is zonder de nodige budgettaire inhaaloperatie . De sector wacht nu al jaren op zo’n inhaalbeweging. Komt die er?
U wil samen met uw evenknie voor Onroerend Erfgoed, een samenwerking opzetten tussen FARO en Herita. Principieel is dat een goede move. u wil de Erfgoeddag en Open Monumentendag verbinden om al het erfgoed in Vlaanderen bij de Open Monumentendag te garanderen. Te begrijpen als: exit Erfgoeddag?
Nog meer van dattum: u wil de erfgoedconvenants en de intergemeentelijke onroerende erfgoeddiensten in één samenwerkingsverband samenbrengen. Welke minister is dan bevoegd?

Sociaal-cultureel werk moet dynamischer worden (?) Ik meen te begrijpen dat het decreet zal worden aangepast. In welke richting? Dat komen we niet te weten. U moet hierover toch de grote principes meedelen. Al is het maar omdat het onrust opwekt.

De grote boites: een begin van een eigen beleid? U wil, terecht, de lijst van instellingen van de Vlaamse Gemeenschap actualiseren. Er is nood aan een duidelijke rol voor deze instellingen.
Maar, ze moeten meer dan alleen artistiek uitmunten. ‘Ze dienen ook te voorzien in een bredere dienstverlening naar de sector en de hele maatschappij toe’. Wat dat betekent? We krijgen enkele bouwstenen voor het M HKA. Dat wordt het kerninstrument voor het beheer en onderzoek van het hedendaagse kunstpatrimonium van de Vlaamse Gemeenschap. Maar het moet ook een permanente collectie uitbouwen. Een stevige opdracht die ze met minder centen dan vandaag moeten realiseren? Wel, wel. Of bestaat er een geheim atomaschriftje met roze cijfers?

Het lokaal cultuurbeleid op weg naar een historische vergissing? We wisten het natuurlijk al: de Vlaamse overheid verbreekt de (cultuurbeleids)relatie met de lokale besturen. Onder de mom van meer autonomie en beleidsruimte worden ze het bos ingestuurd met een kleiner rugzakje dan voordien. Perceptie is alles, zie dit bizar citaat uit de beleidsnota: ‘Waar de Vlaamse overheid tot nu toe een aansturende en controlerende rol had, zal zij voortaan meer ondersteunend en stimulerend optreden’. Zo frame je denkbeelden. Halve waarheden vermengen met dito leugens. De zin zou eigenlijk zo moeten zijn: ‘Waar de Vlaamse overheid tot nu toe een stimulerende rol had, zal zij zich voortaan terugtrekken en ontmoedigend optreden’. Er dreigt een verschraling van het aanbod en drooglegging van de middelen. Wedden?
Ga eens naar Nederland. Daar is de koppeling tussen landelijk en lokaal beleid al meer dan 20 jaar geleden doorgeknipt. En bekijk daar eens de dramatische gevolgen.
De provincies dan.Door het wegvallen van de taken van de provincies, komt er een grote leemte tussen het lokale initiatief en het Vlaamse. Heel wat regionale werkingen kunnen in de kou blijven staan.
We hadden in het verleden al een aantal kerntakendebatten. De taakverdeling in het cultureel erfgoedbeleid is een concrete invulling van het laatste debat. Nu wordt daar brutaal op ingegrepen. Zou het niet veel netter zijn eerst een grondig debat te voeren?

Barre tijden voor steunpunten, adviesraden en belangenbehartigers. U wil de rol van de bovenbouw en van de koepels herdefiniëren en overlappingen wegwerken. u vindt het model verkokerd. Vergeet niet dat dit het niveau waarop het maatschappelijk debat wordt gevoerd en dat het reflectie en visievorming stimuleert. Daardoor is het wel eens bedreigend is voor de uitvoerende macht.
In het geval van de belangenbehartiging vindt u dat het een zaak is van de sector zelf. FOV, VVC e.d. mogen berekenen hoe hoog de lidgelden zullen moeten worden om te overleven.
Over de steunpunten een korte geschiedenisles. De steunpunten zijn vandaag alle het resultaat van zogenaamde efficiëntie-oefeningen: er was er de bundeling van 8 koepels in één steunpunt en één belangenbehartiger binnen het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Dan was er de bundeling van de federaties amateurkunsten in de landelijke organisaties en hun steunpunt en de versterking van de steunpuntrol binnen Erfgoed. Dan was er de bundeling van expertise rond de ondersteuning van cultuurcentra en bibliotheken, die ook vandaag nog wordt doorgezet. Nog niet genoeg? Weg met de lastige bovenbouw? Waar situeert u de steunpunten in deze tekening: autonoom, tussen werkveld en overheid, zoals vandaag? Of als onderaannemer van de overheid?

Wat we graag hadden gelezen in de beleidsnota:

• een warm pleidooi voor de erkenning en ondersteuning van etnisch-culturele diversiteit in de cultuurwereld, voor een breder veld dat niet alleen ‘westers cultuurpatronen bevestigt, actie voor diversiteit bij het personeel en in besturen
• echte aandacht voor kansengroepen;
• de rol van Cultuurcentra en gemeenschapscentra in cultuurspreiding, gemeenschapsvorming en participatie
• nog straffer: de openbare bibliotheken, historisch de sterkste bouwsteen van een cultuurpolltiek. Nu koel afgeserveerd;
• het ontwikkelen van een duurzame reflex op alle niveaus van het artistieke werk, de erfgoedzorg en het sociaal-cultureel werk;
• een inhaalbeweging voor sociaal-artistiek werk, kunsteducatie e.a.
  de liefde voor taal;
• de wil en bereidheid om te spreken met het culturele veld en met strategische adviesorganen;
• depolitisering van raden van bestuur en directies van onze grote instellingen;
• de wil om in internationaal werk ook een plek te geven aan het zuiden;
• een verlaagd BTW-tarief voor alle cultuurproducten;
• de opheffing van bedrijfsvoorheffing voor buitenlandse artiesten;
• een verbetering van het statuut van de kunstenaar.

En tenslotte, de besparingen in Cultuur zijn de hoogste van alle beleidsdomeinen? Waarom toch? Voor een Vlaamse regering waarin een partij van de daken schreeuwt dat cultuur net zo’n belangrijke bouwsteen is van de Vlaamse identiteit.