De ‘budgettaire krapte’, siste een kronkelende Sven Gatz

Ingediend op september 18th, 2015 door bartcaron

Mijnheer de minister,
Donderdag heb ik u in de commissie Cultuur aan de tand gevoeld over uw bevreemdende beslissing over de projectsubsidies en kunstenaarsbeurzen (Kunstendecreet). Het was een bewogen én erg lange vergadering, waarop u, niettegenstaande uw immer charmante stijl, veel moeite had om de koelbloedigheid te bewaren. Sommige collega’s waren nog scherper dan ik. Nog even de feiten: u kende veel minder subsidies toe dan uw voorgangers, en masseerde de subsidiebedragen waarbij politieke en andere vriendschappen schijnbaar ((?) sterkere drijfveren waren dan kwaliteit van werking en aanvraag.

Minister, Ik stel de vraag met droefenis – mijn boosheid is al wat weggeëbd – omdat we op de vooravond staan van de dossier- en beleidsaanvragen die de kunstorganisaties moeten doen tegen 1 oktober, voor de vijfjarige periode van het nieuwe Kunstendecreet. Ik ben droevig omdat een aantal van uw uitspraken en de de recente beslissing over de projectsubsidies, de sector zeer onrustig maken en het wederzijdse vertrouwen op wankele gronden heeft gezet. Hoe zal het gaan met de meerjarige ronde? Droevig en ongerust, dat is mijn beeld.

Ik ben naar de administratie gaan en heb in het kader van de openbaarheid van bestuur alle stukken van het dossier nog eens uitgevlooid. Wat stel ik vast? Dat er eigenlijk globaal genomen niet meer aanvragen voor projectsubsidies zijn ingediend dan de voorbije jaren. Idem voor kunstenaarsbeurzen. Het verschil zit hem in het feit dat er de voorbije jaren twee keer, en dus ook dit keer, aan de projectpot gerommeld is. Twee keer is een deel van de projectmiddelen aangewend voor tweejarige subsidiëring. Daar zijn uw twee voorgangers ministers van Cultuur, en de toenmalige regeringen, verantwoordelijk voor.

Er is door commissies en de administratie geadviseerd voor zowel de projecten van organisaties als voor kunstenaarsbeurzen voor een totaalbedrag van 3,155 miljoen euro. Het beschikbare budget is 2,047 miljoen euro. Ter vergelijking: in 2014 was er voor deze ronde op hetzelfde moment nog 4,761 miljoen euro beschikbaar, een serieus groter bedrag dan dit jaar. Minister, ik begrijp dat u wat geld achter de hand hebt moeten houden voor de internationale aanvragen, voor de werkverblijven e.a. Die zijn niet aan rondes gebonden.

Maar dan? Hier komen we op het moeilijkere deel van het verhaal. De administratie heeft er in haar voorstel aan u voor geopteerd om niet de kaasschaaf toe te passen maar de ranking te gebruiken: alleen de eerste helft van de dubbel positief (+/+) beoordeelde projecten werden voorgesteld voor subsidie, maar omdat dan ook nog geld tekort is, werd dat lijstje nogmaals gehalveerd. Slechts een kwart van de +/+ dossiers zal dus subsidie krijgen. Maar dan haalde u nog eens de tipex boven. Of liever, u heeft dat advies stevig gemasseerd. Zie uw beslissingsnota aan de administratie: “Ik heb (…) tabellen nog strenger aangepakt. Op heel wat dubbel positief beoordeelde (…) die bovenaan de ranking staan, halen we de geadviseerde bedragen alsnog naar beneden of suggereren we verschuivingen om ook andere projecten te kunnen ondersteunen (…).”

En dan geeft u een lijstje door van drie kunstenaarsbeurzen en tien organisaties die u ‘opvist’. Dat is precair. Een minister heeft het volste recht om te corrigeren, maar ik vind wel dat ter zake een aantal regels van welvoeglijkheid gerespecteerd moeten worden. Je gaat eerst diegenen die +/+ geadviseerd zijn, honoreren. En daarna kan u zoveel persoonlijke accenten leggen als u wil. Maar daar gaat u ver over. Daarenboven, als je de tabellen uitvlooit, zie je dat u de meeste bedragen van wie ‘wel’ in de prijzen valt, naar beneden haalt, tussen 10 en 60 procent. Zonder enige motivering, er is geen rode draad in te vinden. Een beetje in het verborgene, zoals een slang. Velen vallen uit de lijst van gegadigden. Dat is schrijnend. Ik vind dat kunstenaars respect verdienen. Zeker omdat deze middelen eigenlijk het zaaigoed van het kunstenbeleid zijn. Niet alles wat je zaait, groeit uit tot een prachtige vrucht. Ik vind dat het niveau waarmee het debat gevoerd wordt best hoog is, maar dat de sneer die u vorige week in een welbepaald Vlaams weekblad gaf aan de zogenaamd emotionele en weinig rationeel onderbouwde argumenten van de kunstensector, echt een brug te ver is.

Uw goede naam is aangetast. U bent misschien een beetje slachtoffer, maar deels toch ook de mededader. Het is een opstapeling van verschillende elementen, die tot de huidige perceptie leidt. Oh ja, er is inderdaad budgettaire krapte. Maar dat telkens aanhalen is niet geloofwaardig als er zoveel wordt afgeweken van adviezen.

Minister, ik ben droevig. Het is een beetje wreed dat u de ranking opnieuw moest bovenhalen, een ranking die u zelf een tijdje geleden hebt verketterd. Ik hoop echt dat er een beter systeem uit de bus komt. Ik meen te weten dat de administratie een veel beter voorstel heeft.

Nog een woordje over de sociaal-artistieke projecten. Hun toekomst is een bekommernis die we met velen delen. Ze hebben terecht het gevoel dat ze in de hoek worden gezet als het over de grote kunsten gaat. Ze voelen zich het kneusje van het Kunstendecreet. Drie organisaties en twee kunstenaars kregen een +/+ advies van de beoordelingscommissie, maar slechts één ervan krijgt subsidie.

Ik hoop dat u wat extra geld kunt krijgen vanaf 2017. Fijn dat u beloofd heeft het budget voor projecten op 1 januari 2017 opnieuw aan te vullen met meer dan 2 miljoen euro. Als u in juni van volgend jaar moet beslissen over het structurele, zou het heel fijn zijn dat er op die manier een signaal komt naar het veld, een signaal van waardering, een signaal dat zegt: ik heb er als minister voor gevochten, zodat de kunstensector toch wat zuurstof krijgt. Daarmee toont u het geloof en de overtuiging dat de kunstensector ook voor u belangrijk is.

Nog iets over het gevoel van de mensen, die met heel veel goesting en energie een dossier schrijven om een productie te maken, en dan de negatieve brief moeten lezen. De vergelijking klopt niet helemaal, maar het is zoals bij iemand die recht heeft op een leefloon, en dan een brief krijgt: “Mijnheer, u hebt recht op een leefloon, maar helaas kunnen we u dat wegens budgettaire krapte niet toekennen.” Het gevoel is identiek.

Toelichting
Enkele voorbeelden. Het zijn vaak goede kunstenaars, maar daar gaat het niet over. Bij de individuele kunstenaars zijn er drie dossiers opgevist: Frederik De Wilde, Nick Ervinck en Guillaume Bijl. Niemand twijfelt aan de kwaliteit van die kunstenaars. Voor de volledigheid: in het geval van Frederik De Wilde en Nick Ervinck is het bedrag aangepast, in het geval van Guillaume Bijl gaat over twee keer negatief advies. Dat is een topkunstenaar, maar als er geen behoorlijk zakelijk plan en geen behoorlijke financiële verantwoording vooraf is, als er geen artistieke lijn wordt uitgetekend die aanvaardbaar is voor een commissie die best wel weet wie Guillaume Bijl is, dan vind ik dat het niet kan dat dat wordt opgevist.
Er zijn tien organisaties opgevist. Van het merendeel ervan worden de bedragen aangepast. De twee ergste dossiers vind ik die van Le Concert Olympique en van Barre Weldaad. In het geval van Le Concert Olympique was er een positief advies voor 36.000 euro, u geeft 70.000 euro. Dat is het omgekeerde verhaal. Bijna iedereen wordt naar beneden geduwd, maar sommigen worden ferm naar boven geduwd. Zonder behoorlijke motivatie. Maar waarom die er dan uit springen en de andere niet, mag Joost weten.
In het geval van Barre Weldaad, het andere extreme, is het advies twee keer uitdrukkelijk negatief, wegens slechte dossiers. Het was een aanvraag die al voor de tweede keer werd ingediend. Zowel de administratie als de commissie herhaalde dat noch het zakelijke in orde was, noch de artistieke beschrijving verduidelijkt was. Ik vind dat Barre Weldaad interessante dingen maakt. Zeker weten. Maar we moeten wel de spelregels van het Kunstendecreet volgen..
Het dossier BAI van Jan De Cock en het dossier van De Miniemen: op zich zijn dat fijne projecten, maar hun aanvraag moet goed onderbouwd zijn. Wat niet zo was. Als ze twee keer een negatief advies krijgen en u vist ze toch op, dan vind ik dat een brug te ver.
Ik herhaal: ik wil hier geen uitspraak doen over de artistieke kwaliteit van de dossiers, maar puur over de procedure en de wijze waarop de beoordelingscommissies en de administraties naar de dossiers kijken.