Over de gang van de kunstensubsidies …

Ingediend op juni 7th, 2012 door bartcaron

Over de meerjarige subsidies in het kader van het Kunstendecreet is er al een aardig robbertje gediscussieerd en zijn er sloten inkt gevloeid. Een actualiteitsdebat in het Vlaams Parlement was voor mij de ideale gelegenheid om enige puntje op de i te zetten en mijn visie scherp te stellen.

De aanleiding van het debat was het onverwacht publiek maken van de adviezen door minister Joke Schauvliege. De veelgeplaagde minister rondde haar Uplace-week af door de adviezen van de beoordelingscommissies, de adviescommissie en het Agentschap Kunsten en Erfgoed op de website van het Agentschap te gooien. Het positief, negatief of gemengd advies, de ranking en de naakte cijfers; het voorgestelde subsidiebedrag.

Een demarche die niet enkel een uiting van absolute transparantie moest blijken. Het gaf de minister meteen de kans de handen in onschuld te wassen. Niet zij neemt immers de moeilijke beslissingen.
Wat de publicatie echter vooral duidelijk maakt is, is het gebrek aan sympathie, zelfs empathie voor de Kunstensector. Beseft de minister dan niet wat die naakte cijfertjes betekenen? Beseft ze niet dat er achter elke subsidieaanvraag mensen schuil gaan die met hart en ziel werken aan een project? Beseft ze niet dat kunstenaars, wachtend in de coulissen, plots op hun smartphone te zien kregen dat deze productie hun laatste zou zijn?
En mocht er dan nog enige duiding bij gestaan hebben, maar nee. Plompweg stond daar het verdict. Van veel respect voor het labeur van de opstellers van de dossiers getuigt dit toch niet.

Laten we, ook al kennen we de motieven van de adviescommissie niet, dat verdict toch eens nader bekijken.
Een eerste vaststelling is dat de middelen slinken. Een primeur sinds Vlaanderen exclusief bevoegd werd voor Cultuurbeleid.
Een tweede vaststelling is dat er eveneens in primeur een ranking werd opgesteld. Organisaties die zowel op artistiek als op zakelijk vlak positief scoren, kunnen zo alsnog uit de subsidieboot vallen. De unlucky winners. Waar het idee van het opstellen van een pikorde ontstaan is, weet ik niet, maar ik zie wel al meteen de negatieve effecten ervan. Organisaties worden tegen elkaar opgezet. Daar waar het de bedoeling van Joke Schauvliege was om door haar openheid het lobbyen te smoren, lopen de mailboxen net meer dan ooit over. Om te lobbyen, jawel, maar ook met vragen naar juridisch advies. Dat deze ranking, een deus ex machina om het tekort aan middelen weg te werken, een gerechtelijk staartje zal krijgen, wordt alvast duidelijk. Vaststelling nummer drie.

Maar laat ons vooral ook eens kijken naar de adviezen op zich.
Wat meteen opvalt, is het feit dat de kleintjes het heel moeilijk hebben. Dit heeft alles te maken met een gebrek aan globale visie vanwege de minister. In de drie jaar die zij ondertussen de tijd kreeg, slaagde ze er niet in om beleidslijnen uit te tekenen, een prioriteitenlijstje op te stellen. Het gevolg zagen we reeds in vorige besparingsrondes waar zij consequent de kaasschaaf hanteerde. De keuze van het niet kiezen. Nu zien we het in de vaststelling dat de gevestigde waarden vrij ongeschonden uit de adviesronde komen, terwijl prille, vernieuwende projecten het moeilijker hebben de kop op te steken of boven water te houden.

En laat het nu net die kleintjes zijn die zich vaak bekommeren om de kleintjes in de maatschappij. Het zijn die organisaties die werken met etnisch-culturele minderheden en kansengroepen. Het opstellen van gewichtige subsidiedossiers zit hen vast wat minder in het bloed, en qua rendabiliteit zullen ze ook wel niet zo goed scoren als de gevestigde waarden, maar moet dit het criterium zijn? Wie werkt met kwetsbaren verdient net extra bescherming, zou ik toch denken. Hier blijken ze eerder een gemakkelijk slachtoffer. En we weten wel dat zij die nu voor de meerjarige subsidies uit de boot vallen, kunnen worden opgevist via projectsubsidies, maar zo schuiven we natuurlijk de problemen door naar andere, evenmin bodemloze en bovendien ook al ontvette vetpotten.

Wat uit de gepubliceerde adviezen ook blijkt, is dat de zogenaamde schottenloosheid van het decreet onvoldoende heeft gewerkt. Organisaties die in meerdere artistieke disciplines actief zijn, worden eerder negatief bejegend. Ook organisaties die op andere maatschappelijke terreinen, zoals technologie of media, werken, vinden moeilijk toegang tot de meerjarige subsidies. In een wereld en een maatschappij die zo snel evolueert, zou het toch wel bijzonder jammer zijn mocht de cultuursector de boot van de vernieuwing missen.

Diversiteit in de Kunsten moet ons even dierbaar zijn als biodiversiteit. Die diversiteit krijgen we pas wanneer we de vreemde eenden koesteren, de teerste plantjes houvast bieden. Al te vaak zien we dat de meerjarige subsidies naar de oude eiken gaan. Hoe waardevol deze ook zijn, misschien zijn zij al voldoende geworteld. Om over de dinosauriërs nog maar te zwijgen.

Een laatste, vrij opmerkelijke vaststelling is dat de gepubliceerde adviezen en cijfers niet allemaal overeenkomen met deze die werden opgemaakt door de beoordelingscommissies. Dit tot begrijpelijk ongenoegen van bepaalde leden van deze commissies. Meteen staat de hele objectieve eindbeslissing van de minister, gebaseerd op de deskundig, neutraal en weloverwogen geformuleerde adviezen, op de helling. Nog voor ze die beslissing heeft genomen.